Υπολογίζεται ότι τα ιατρικά λάθη στη χώρα μας αγγίζουν τα 6.000 ετησίως, χωρίς φυσικά να φτάνουν όλα στη δικαιοσύνη. Αφενός συχνά το γεγονός αποκρύπτεται από τον ασθενή ή αποδίδεται σε φυσικό επακόλουθο της νόσου του και αφετέρου οι ασθενείς δεν επιθυμούν να μπλέξουν σε δικαστικές περιπέτειες θεωρώντας ότι απέναντί τους θα βρουν τον Γολιάθ του συστήματος. Πάντως, σύμφωνα με έρευνα του ευρωβαρόμετρου, το 70% των Ελλήνων ανησυχούν ότι θα υποστούν ένα ιατρικό σφάλμα, ενώ το 13% δηλώνει ότι έχει ήδη υποστεί ιατρικό σφάλμα σε νοσοκομείο.
Γράφει η Άννα Σταυράκη.
Τα τελευταία χρόνια, η τάση των καταγγελιών είναι αυξητική κυρίως λόγω ευαισθητοποίησης του κοινού και ενημέρωσης για τα δικαιώματά του, αλλά και μιας κρίσιμης αλλαγής στον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας που έδωσε τέλος στην αντίληψη ότι ο γιατρός είναι ο απόλυτος θεός της ιατρικής πράξης: πρόκειται για συνεργασία ιατρού-ασθενούς. Μάλιστα, ανάμεσα στους μικροπωλητές, στους διαδρόμους των νοσοκομείων κυκλοφορούν σήμερα και οι γνωστοί «αμελειολόγοι», δικηγόροι που ψάχνουν πελατεία ανάμεσα στους ασθενείς.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι γιατροί προχωρούν σήμερα σε ασφάλιση αστικής ευθύνης σε περίπτωση ιατρικού λάθους. Για την ακρίβεια, τους το επιβάλουν τα ιδιωτικά νοσοκομεία με τα οποία συνεργάζονται, ούτως ώστε να μην επιβαρύνονται οι όμιλοι από το λογαριασμό. Το 2005, μόνο οι σχετικές απαιτήσεις τρίτων κατά ενός ιδιωτικού θεραπευτηρίου έφταναν τα 42 εκατ. ευρώ! Στις ειδικότητες υψηλού κινδύνου για τις ασφαλιστικές εταιρίες είναι οι χειρουργοί, οι ορθοπεδικοί, οι μαιευτήρες και γυναικολόγοι, οι αναισθησιολόγοι, οι ακτινοθεραπευτές και οι οδοντίατροι. «Τα συμβόλαια είναι ακριβά. Κάποιοι έχουν κατεβάσει τα ασφάλιστρα για να προσελκύσουν γιατρούς αλλά δεν ξέρω κατά πόσο θα αντέξουν, τα περιστατικά είναι πάρα πολλά», μου λέει ασφαλιστική σύμβουλος μεγάλης εταιρίας.
Η μέση αποζημίωση για τα περιστατικά που φτάνουν στη δικαιοσύνη κυμαίνεται στα 300.000 ευρώ. Τα ποσά αντιστοιχούν στο 30% της αιτούμενης αποζημίωσης, αν και τελευταία έχουν μειωθεί οι απαιτήσεις των ασθενών λόγω του νέου νόμου που απαιτεί την καταβολή ενός ποσού και από τους ίδιους, κατά την άσκηση την αγωγής. Οι υποθέσεις που φτάνουν στο δικαστήριο είναι οι πλέον σοβαρές καθώς, για μικρότερες ζημιές ο ασθενής δεν μπαίνει στα έξοδα μιας νομικής περιπέτειας.
Στο 56% των περιπτώσεων η κατηγορία είναι ανθρωποκτονία εξ αμελείας, ενώ ακολουθεί με 37% η πρόκληση σωματικής βλάβης. Στο 82% των περιπτώσεων έχουμε καταδικαστικές αποφάσεις για τους γιατρούς. Σύμφωνα με την τελευταία σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2012 από το Πανεπιστήμιο Πειραιά [καθηγητή Γιάννη Πολλάλη, επίκουρο καθηγητή Αθανάσιο Βοζίκη, διδάκτορα Μαρίνα Ρήγα], κατά την οποία αναλύθηκαν 259 περιπτώσεις ιατρικής αμέλειας που την τελευταία δεκαετία είχαν φτάσει στα δικαστήρια, το 73,7% είχαν ως συνέπεια τη μόνιμη αναπηρία ή το θάνατο. Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούσαν τις επεμβατικές ειδικότητες, με τη γενική χειρουργική να βρίσκεται στην πρώτη θέση (20%) και τη μαιευτική-γυναικολογία στη δεύτερη (15,4%). Ακολουθούν η ορθοπεδική, η εσωτερική παθολογία, η αναισθησιολογία και η μικροβιολογία.
Σε κάθε περίπτωση, τα χρήματα εισπράττονται τουλάχιστον έξι χρόνια μετά το περιστατικό, χρόνος που συνήθως απαιτείται για να τελεσιδικήσει η υπόθεση. Δικηγόρος μου αναφέρει υπόθεση που τρέχει από το 2006 η οποία ακόμα εκκρεμεί στο εφετείο. Κατά την επέμβαση, για την αφαίρεση κοιλιοκήλης σε μικρό ιδιωτικό θεραπευτήριο, ο χειρουργός τρύπησε το έντερο του ασθενούς χωρίς να το αντιληφθεί. Όταν ο άνθρωπος άρχισε να εμφανίζει συμπτώματα σηψαιμίας, οι γιατροί θεώρησαν ότι παθαίνει πνευμονικό οίδημα και αναζήτησαν κρεβάτι εντατικής σε δημόσιο νοσοκομείο αφού δεν υπήρχε στην συγκεκριμένη κλινική αντίστοιχη μονάδα. Τελικά βρέθηκε θέση σε ΜΕΘ ιδιωτικού νοσοκομείου (υπάρχει Προεδρικό Διάταγμα που υποχρεώνει τα ιδιωτικά νοσοκομεία να δέχονται ασθενείς στην εντατική εφόσον δεν βρίσκεται κρεβάτι σε δημόσιο φορέα), όπου διαπιστώθηκε το πρόβλημα. Τελικά, ο ασθενής πέθανε από σηψαιμικό σοκ. Ο γιατρός έχει καταδικαστεί σε πρώτο βαθμό, έχοντας ασκήσει έφεση.
«Αμυντική» ιατρική
Τα ελληνικά δικαστήρια πάντως είναι «φιλικά» στους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Καλαμάτας που το 2009 επιδίκασε αποζημίωση 3,5 εκατ. ευρώ, από τις υψηλότερες που έχουν επιδικαστεί ποτέ από ελληνικό δικαστήριο, στην οικογένεια νεαρής γυναίκας που πέθανε από σηψαιμικό σοκ μετά από καισαρική τομή. Το δικαστήριο επιδίκασε αποζημίωση όχι μόνο στο σύζυγο, τα παιδιά, τους γονείς και τα αδέρφια, αλλά και στην πεθερά του θύματος, ενώ προέβλεψε ποσό διατροφής που θα καταβάλλεται στο σύζυγο για την επιμέλεια των παιδιών καθώς καλείται να τα μεγαλώσει μόνος του.
Μεγάλη αποζημίωση, ύψους 700.000 ευρώ, επιδικάστηκε στην περίπτωση μιας γυναίκας που είχε μολυνθεί με τον ιό HIV ύστερα από μετάγγιση αίματος, ενώ στα 500.000 ευρώ αποτιμήθηκε βλάβη ασθενούς που έμεινε ανάπηρη μετά από πλαστική επέμβαση (πάντως, οι ασφαλιστικές εταιρίες εξαιρούν συνήθως τις αισθητικές επεμβάσεις στα συμβόλαια για την αστική ευθύνη γιατρών).
Η έφεση δεν είναι πάντα υπέρ των γιατρών. Ούτε υπάρχει λόγος να υποθέτει κανείς ότι το εφετείο θα μειώσει τις αποζημιώσεις των ιατρικών λαθών που επιδικάζονται στην αρχική δίκη. Όπως λέει η δικηγόρος Αλεξάνδρα Καπλανέρη που χειρίζεται τέτοιες υποθέσεις, τα δευτεροβάθμια δικαστήρια πολύ συχνά αυξάνουν την επιδικασθείσα αποζημίωση. «Σε υπόθεση όπου το Διοικητικό Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης για βλάβη στη χολή κατόπιν λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής για να αφαιρεθεί πέτρα επιδίκασε μόνο το ποσό των 15.000 ευρώ, το εφετείο έκρινε ότι το ποσό αυτό δεν είναι εύλογο για τη βλάβη που υπέστη ο ασθενής και επιδίκασε το ποσό των 80.000 ευρώ ως αποζημίωση».
Ο ιατροδικαστής Γρηγόρης Λέων καλείται συχνά να καταθέσει ως επιστημονικός σύμβουλος σε τέτοιες δίκες. Οι περισσότερες από τις υποθέσεις αφορούν σε ιδιωτικά νοσοκομεία, αλλά ο ίδιος εκτιμά ότι αυτό οφείλεται στη μεγαλύτερη «ευαισθησία» που δείχνουν οι ασθενείς όταν έχουν πληρώσει οι ίδιοι άμεσα τις ιατρικές υπηρεσίες. Δύο χαρακτηριστικές υποθέσεις που θυμάται είναι η περίπτωση ενός ασθενούς που μπήκε στο χειρουργείο για ολική αφαίρεση θυρεοειδούς αλλά διαπιστώθηκε ότι ο γιατρός είχε αφήσει τον μισό, και ένα άλλο χειρουργείο για πρόβλημα του εντέρου στο οποίο κόπηκε κατά λάθος ο ουρητήρας χωρίς να γίνει αντιληπτό από το χειρουργό.
«Λαμβάνω πολλά αιτήματα από όλη την Ελλάδα τόσο από ασθενείς όσο και από γιατρούς για να καταθέσω ως μάρτυρας» λέει ο ίδιος. «Από αυτά περίπου τα μισά αποτελούν πράγματι ιατρικό λάθος, που οφείλεται είτε στην κόπωση του γιατρού που καλείται να κάνει 10 χειρουργεία την ημέρα είτε στην απειρία του ή την κακή συνεργασία της ιατρικής ομάδας, ενώ τα υπόλοιπα εντάσσονται στο πλαίσιο των επιπλοκών. Δυστυχώς, η ενημέρωση για τις πιθανές επιπλοκές και τους κινδύνους σε μια επεμβατική διαδικασία δεν γίνεται σωστά στην Ελλάδα. Συνήθως, αν και όχι πάντα, υπογράφεται απλώς ένα γενικόλογο χαρτί από τον ασθενή που εξασφαλίζει στο γιατρό ότι έχει δώσει τη συναίνεσή του για το χειρουργείο. Φυσικά δεν απαλλάσσεται ο γιατρός εάν κάνει κάποιο λάθος στη συνέχεια».
Η ραγδαία αύξηση των μηνύσεων και αγωγών έχει οδηγήσει και σε ένα άλλο εξίσου ανησυχητικό φαινόμενο, τη λεγόμενη «αμυντική ιατρική». Οι γιατροί, από φόβο μην κατηγορηθούν για αμέλεια, δεν ενεργούν αμέσως παρά υποβάλουν τον ασθενή σε εξαντλητικές εξετάσεις, με το κόστος που αυτό συνεπάγεται για τα ταμεία και τον ασθενή.
Οι χειρουργοί δεν αρνούνται ότι λειτουργούν υπό το φόβο μιας πιθανής αγωγής. «Είναι επόμενο ότι θα περάσει από το μυαλό σου το ενδεχόμενο. Είμαστε άνθρωποι κι εμείς και ασκούμε το επάγγελμά μας σε συνθήκες ασύλληπτου στρες» λέει ένα νέος γιατρός. «Κάνουμε τα πάντα, αλλά δεν είμαστε θεοί. Ευτυχώς ακόμα δεν έχουμε γίνει Αμερική να τρέχουμε στα δικαστήρια κάθε τρεις και λίγο».
Ποια είναι η τρίτη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ;
Στις πρώτες αιτίες θανάτων στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων, βρίσκονται οι θάνατοι από καρδιά και ακολουθούν οι θάνατοι από καρκίνο. Στην τρίτη θέση είναι τα ιατρικά λάθη, σύμφωνα με μια δημοσίευση στο British Medical Journal. Οι συγγραφείς είπαν ότι κάτι αντίστοιχο είναι πολύ πιθανό να ισχύει και για άλλες χώρες.
Το 1999, το Institute of Medicine στις ΗΠΑ ανέφερε σε έκθεσή του με τίτλο “Err Is Human” ότι ο αριθμός των Αμερικανών που πεθαίνουν λόγω ιατρικών σφαλμάτων ήταν μεταξύ 44.000 και 98.000 ετησίως. Η έκθεση κατέταξε τα ιατρικά λάθη ως αιτία θανάτου στην 8η θέση μεταξύ όλων των αιτιών προκαλώντας δημόσια ανησυχία. Σύμφωνα με δύο άλλες μελέτες (Studdert et al και Tümer), τα ιατρικά λάθη εμφανίζονται συχνότερα στα χειρουργικά τμήματα και ακολουθούν τα γυναικολογικά και τα μαιευτικά. Το 25% των λαθών αφορούν τη διάγνωση.
Το 2016 μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το 9,5% των συνολικών θανάτων στις ΗΠΑ οφείλονταν σε ιατρικά λάθη, είτε στη διάγνωση, είτε στη διαδικασία της θεραπείας, είτε σε κάποια άλλη φάση της ζωής του ασθενούς. Η μελέτη επικρίθηκε διότι ο αριθμός είναι πολύ μεγάλος φτάνοντας στο 35% των νοσοκομειακών θανάτων και άρα πρόκειται για εξαιρετικά αμφίβολη εκτίμηση.
Είναι γεγονός ότι οι θάνατοι λόγω ιατρικών λαθών δεν μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Αυτό το κάνουν τα πιστοποιητικά θανάτου όπου όμως δεν υπάρχει η ένδειξη “ιατρικό λάθος”. Αλλά ούτε και αυτά είναι ακριβή. Κατόπιν αυτοψιών, μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το 25-60% των πιστοποιητικών θανάτου κάνουν λάθος ως προς την αιτία.
Πολλοί γιατροί διαμαρτυρήθηκαν με το συμπέρασμα της μελέτης θεωρώντας ότι δεν έκανε διάκριση μεταξύ λαθών και επιπλοκών. Οι γιατροί είπαν ότι οι γνωστές επιπλοκές των χειρουργικών επεμβάσεων δεν πρέπει να ταξινομούνται ως ιατρικά λάθη. Για παράδειγμα, όταν ένας ασθενής με παράγοντες κινδύνου λοίμωξης από κακώς ελεγχόμενο διαβήτη βρίσκεται στο τελικό στάδιο νεφρικής νόσου και υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση, δεν μπορεί να θεωρηθεί ιατρικό σφάλμα αν πάθει σηψαιμία και πεθάνει, αλλά επιπλοκή. Άλλοι όμως είπαν ότι ο θάνατος δεν μπορεί να θεωρείται αναπόφευκτη επιπλοκή. Κάποιοι πρότειναν ότι ο όρος “ιατρικό λάθος” είναι παραπλανητικός διότι υπονοεί “σφάλμα γιατρού” και ότι περισσότερο κατάλληλος όρος είναι “λάθος υγειονομικής περίθαλψης”, επειδή πολλοί διαφορετικοί τύποι παρόχων υγειονομικής περίθαλψης.
Πηγή: Εφημερίδα “Περί Υγείας”