Τα αντιβιοτικά δρουν σκοτώνοντας τα βακτήρια ή εμποδίζοντας τον πολλαπλασιασμό τους. Κοινά αντιβιοτικά περιλαμβάνουν την πενικιλίνη και την αμοξικιλλίνη, ενώ οι γιατροί χρησιμοποιούν επίσης την αζιθρομυκίνη και τη δοξυκυκλίνη για ορισμένες λοιμώξεις.
Πρόκειται για ισχυρά φάρμακα που μπορούν να σώσουν ζωές όταν χρησιμοποιούνται σωστά, αντιμετωπίζοντας συγκεκριμένες βακτηριακές λοιμώξεις.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ικανό να εξουδετερώσει τα βακτήρια πριν αυτά προκαλέσουν σοβαρά συμπτώματα. Ωστόσο, όταν τα παθογόνα είναι υπερβολικά πολλά και το ανοσοποιητικό δεν αρκεί, τα αντιβιοτικά συμβάλλουν στην καταστροφή τους ή στον περιορισμό του πολλαπλασιασμού τους.
Πώς λειτουργούν τα αντιβιοτικά;
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αντιβιοτικών με μοναδικούς τρόπους δράσης. Οι δύο βασικές κατηγορίες είναι:
- Βακτηριοκτόνα, όπως η πενικιλίνη, που σκοτώνουν τα βακτήρια συνήθως παρεμβαίνοντας στο κυτταρικό τους τοίχωμα.
- Βακτηριοστατικά, τα οποία εμποδίζουν τα βακτήρια να πολλαπλασιαστούν.
Συνήθως χρειάζονται μερικές ώρες ή μέρες μετά την έναρξη της θεραπείας για να αρχίσουν να υποχωρούν τα συμπτώματα.
Τύποι αντιβιοτικών
Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες αντιβιοτικών ανάλογα με τη χημική τους δομή:
| Κατηγορία | Παραδείγματα |
|---|---|
| Πενικιλίνες | αμοξικιλλίνη, αμπικιλλίνη |
| Μακρολίδες | αζιθρομυκίνη, ερυθρομυκίνη |
| Κεφαλοσπορίνες | κεφαλεξίνη, κεφδιρίνη |
| Φθοροκινολόνες | σιπροφλοξασίνη, λεβοφλοξασίνη |
| Βήτα-λακτάμες με αυξημένη δράση | αμοξικιλλίνη/κλαβουλανικό οξύ |
| Αντιμικροβιακά ουροποιητικού | νιτροφουραντοΐνη, μεθεναμίνη |
| Λινκοσαμίδες | κλινδαμυκίνη |
| Τετρακυκλίνες | δοξυκυκλίνη, μινοκυκλίνη |
| Σουλφοναμίδες | σουλφαμεθοξαζόλη |
| Γλυκοπεπτίδια | βανκομυκίνη, τεϊκοπλανίνη |
| Αμινογλυκοσίδες | γενταμυκίνη, αμικασίνη, τομπραμυκίνη, νεομυκίνη, στρεπτομυκίνη |
Γιατί είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται μόνο όταν χρειάζεται;
Η χρήση των αντιβιοτικών πρέπει να γίνεται μόνο όταν είναι απαραίτητο και με ιατρική συνταγή. Η σωστή χρήση βοηθά στην αποτελεσματική εξουδετέρωση των βακτηρίων και αποτρέπει την εξάπλωση της λοίμωξης. Παράλληλα, ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος για παρενέργειες και την ανάπτυξη ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά.
Ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά
Όταν τα βακτήρια αναπτύσσουν άμυνες απέναντι σε ένα φάρμακο, καθίστανται ανθεκτικά, και το φάρμακο παύει να είναι αποτελεσματικό.
Η υπερβολική ή λανθασμένη χρήση συνταγών (π.χ. σε λάθος δόση ή για ιογενείς λοιμώξεις) ενισχύει αυτό το φαινόμενο. Ένας σημαντικός τρόπος πρόληψης είναι η ολοκλήρωση της θεραπείας και η μη κοινοποίηση φαρμάκων σε άλλους.
Μερικά βακτήρια, όπως τα Enterobacterales, έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα σε κρίσιμα αντιβιοτικά όπως τα καρβαπενέμες, προκαλώντας σοβαρές λοιμώξεις σε νοσοκομειακούς χώρους.
Όπως είχε προειδοποιήσει και ο Alexander Fleming το 1945, η ανθεκτικότητα αποτελεί πλέον μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις δημόσιας υγείας.
Τι θεραπεύουν τα αντιβιοτικά;
Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο κατά των βακτηρίων. Δεν δρουν σε ιούς, όπως αυτούς που προκαλούν κοινό κρυολόγημα ή γρίπη.
Ορισμένα αντιβιοτικά έχουν ευρύ φάσμα δράσης (για πολλές λοιμώξεις), ενώ άλλα είναι στενού φάσματος (επιλεκτικά για συγκεκριμένα βακτήρια).
Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται προφυλακτικά, π.χ. πριν από χειρουργική επέμβαση.
Παρενέργειες αντιβιοτικών
Ανάλογα με το είδος, οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- διάρροια
- ναυτία, εμετό
- ανορεξία, φούσκωμα
- πόνο στο στομάχι
- υπερανάπτυξη Candida (μυκητιάσεις)
Σπανιότερες παρενέργειες:
- σπασμοί (κυρίως με πενικιλίνες ή κεφαλοσπορίνες)
- απώλεια ακοής (μακρολίδες)
- μείωση λευκών αιμοσφαιρίων (πενικιλίνη)
- νεφρολιθίαση (σουλφοναμίδες)
- σοβαρή διάρροια από C. difficile
Αλλεργία στα αντιβιοτικά
Ορισμένα άτομα μπορεί να εμφανίσουν αλλεργική αντίδραση, ιδιαίτερα με πενικιλίνες ή κεφαλοσπορίνες. Συμπτώματα:
- κνίδωση, πρήξιμο στο πρόσωπο ή στη γλώσσα
- βήχας, συριγμός
- δυσκολία στην αναπνοή
Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προκληθεί αναφυλαξία, μια επικίνδυνη για τη ζωή κατάσταση. Συμπτώματα:
- γρήγορη αναπνοή, ταχυκαρδία
- άγχος, σύγχυση
- εμετός, απώλεια συνείδησης
Αν συμβεί:
- χρησιμοποιήστε άμεσα την ένεση επινεφρίνης (αν υπάρχει)
- καλέστε άμεσα το 166 (ή τοπικό επείγον)
- ξαπλώστε το άτομο, και γυρίστε το στο πλάι αν κάνει εμετό
Αλληλεπιδράσεις και προφυλάξεις
Δεν πρέπει να λαμβάνονται άλλα φάρμακα ή συμπληρώματα χωρίς συνεννόηση με γιατρό.
Ορισμένα αντιβιοτικά, όπως η δοξυκυκλίνη, μπορεί να αλληλεπιδρούν με το αλκοόλ.
Αν και οι έρευνες δεν δείχνουν ισχυρή συσχέτιση με αντισυλληπτικά, η ναυτία ή διάρροια μπορεί να μειώσουν την αποτελεσματικότητά τους.
Οι έγκυες, θηλάζουσες ή άτομα με νεφρική/ηπατική δυσλειτουργία πρέπει να ενημερώνουν τον γιατρό τους πριν από τη χρήση αντιβιοτικών.
Χρήση αντιβιοτικών
Τα αντιβιοτικά λαμβάνονται συνήθως από το στόμα, αλλά μπορούν να χορηγηθούν και ενδοφλεβίως ή τοπικά.
Είναι απαραίτητο να ολοκληρώνεται η αγωγή, ακόμη κι αν τα συμπτώματα βελτιωθούν. Η πρόωρη διακοπή αυξάνει τον κίνδυνο ανθεκτικότητας.
Συχνές ερωτήσεις
Πόσο γρήγορα δρουν τα αντιβιοτικά;
Εξαρτάται από τον τύπο και τη σοβαρότητα της λοίμωξης. Μια τυπική αγωγή διαρκεί 5–14 ημέρες.
Τι να αποφεύγω όταν παίρνω αντιβιοτικά;
Αποφύγετε αλκοόλ, άλλα φάρμακα ή συμπληρώματα χωρίς ιατρική συμβουλή.
Τι γίνεται αν πάρω δύο δόσεις κοντά μεταξύ τους;
Μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος για στομαχικές διαταραχές.
Είναι κακό να παίρνω αντιβιοτικά πολλές φορές τον χρόνο;
Ναι, η συχνή χρήση πρέπει να αξιολογηθεί από γιατρό. Ίσως απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση.