Εντοπίζοντας τη ρευματοειδή αρθρίτιδα έγκαιρα πριν εκδηλωθεί

Νέα ευρήματα δείχνουν ότι η πάθηση μπορεί να αναγνωριστεί αρκετά χρόνια πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα αποτελεί μια χρόνια αυτοάνοση πάθηση χωρίς οριστική θεραπεία μέχρι σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, η επιστημονική κοινότητα εντείνει τις προσπάθειες για έγκαιρη διάγνωσή της, με στόχο να καθυστερήσει ή ακόμη και να αποτρέψει την εξέλιξή της. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει δοθεί στην ανίχνευση βιοδεικτών στο αίμα, οι οποίοι μπορεί να αποκαλύψουν ενδείξεις της νόσου αρκετά χρόνια πριν την εμφάνιση των κλασικών συμπτωμάτων — όπως πόνος και πρήξιμο στις αρθρώσεις.

Έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα συγκεκριμένων αυτοαντισωμάτων αρκετό καιρό πριν εκδηλώσουν την πάθηση. Αν και αυτοί οι δείκτες είναι σημαντικοί για την πρόβλεψη κινδύνου, δεν αποτελούν απόλυτο προγνωστικό εργαλείο, καθώς αρκετοί φορείς των αντισωμάτων δεν προχωρούν τελικά στην ανάπτυξη της νόσου.

Σε πρόσφατη δημοσίευση στο Science Translational Medicine, παρουσιάζονται δεδομένα που ρίχνουν φως στις μεταβολές του ανοσοποιητικού προφίλ ατόμων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα αντισωμάτων κατά της κιτρουλλινωμένης πρωτεΐνης (ACPA) και ρευματοειδούς παράγοντα (RF) αυξάνονται 3–5 χρόνια πριν από την εκδήλωση κλινικών συμπτωμάτων. Παρ’ όλα αυτά, μόνο το 30–60% των ατόμων με υψηλά επίπεδα αυτών των δεικτών αναπτύσσουν την πάθηση, γεγονός που περιορίζει την προγνωστική τους αξία.

Παράλληλα, βρίσκονται σε εξέλιξη κλινικές δοκιμές με στόχο την ανάπτυξη θεραπειών πρόληψης για ομάδες υψηλού κινδύνου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το φάρμακο abatacept, το οποίο σύμφωνα με μελέτες μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας σε συγκεκριμένους πληθυσμούς.

Η νέα μελέτη εξέτασε λεπτομερώς τις ανοσολογικές αλλαγές σε άτομα που αργότερα ανέπτυξαν τη νόσο (οι λεγόμενοι «μετατροπείς») και τις συνέκρινε με εκείνες ατόμων που παρέμειναν χωρίς διάγνωση («μη μετατροπείς»), καθώς και με υγιείς εθελοντές με χαμηλά ή ανύπαρκτα επίπεδα ACPA.

Συνολικά συμμετείχαν 45 άτομα με σχετικό κίνδυνο, εκ των οποίων τα 16 εμφάνισαν ρευματοειδή αρθρίτιδα κατά την περίοδο παρακολούθησης, 11 ασθενείς με πρώιμη κλινική μορφή της νόσου και 38 υγιή άτομα ως ομάδα ελέγχου.

Από τα πρώτα στάδια της έρευνας έγινε εμφανές ότι οι συμμετέχοντες υψηλού κινδύνου είχαν αυξημένες φλεγμονώδεις πρωτεΐνες στην κυκλοφορία του αίματος, σε σύγκριση με τα υγιή άτομα. Το στοιχείο αυτό φανερώνει την ύπαρξη συστηματικής φλεγμονής πολύ πριν την εκδήλωση της πάθησης, ανεξάρτητα από την τελική της εξέλιξη.

Παράλληλα, παρατηρήθηκε αύξηση ανοσοκυττάρων όπως τα μονοκύτταρα, που εμπλέκονται ενεργά σε φλεγμονώδεις διεργασίες, τόσο σε μετατροπείς όσο και σε μη μετατροπείς. Τα κύτταρα αυτά παρουσίασαν έντονη γονιδιακή και πρωτεϊνική δραστηριότητα σχετιζόμενη με φλεγμονή.

Παρά τις μεταβολές αυτές, δεν εντοπίστηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων κινδύνου στην αρχή της μελέτης, γεγονός που υποδεικνύει ότι οι διαφορές γίνονται πιο εμφανείς καθώς πλησιάζει η έναρξη των συμπτωμάτων.

Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Gary Friestein, MD, αντιπρύτανης για τις επιστήμες υγείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, τόνισε: «Οι περισσότεροι άνθρωποι που διατρέχουν κίνδυνο για ρευματοειδή αρθρίτιδα δεν αναπτύσσουν ποτέ την ασθένεια. Αυτό καθιστά δύσκολες τις μελέτες πρόληψης, επειδή ορισμένα άτομα που δεν χρειάζονται θεραπεία θα υποβληθούν σε θεραπεία με φάρμακα με πιθανές παρενέργειες».

Κλείνοντας, ο Kevin Deane, MD, Καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο Anschutz και συν-συγγραφέας της μελέτης, σημείωσε: «Ελπίζουμε ότι τα ευρήματα αυτής της μελέτης θα υποστηρίξουν άμεσα νέους τρόπους πρόβλεψης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, καθώς και θα εντοπίσουν ενδεχομένως στόχους για δοκιμές πρόληψης».