Πώς τα αιωρούμενα σωματίδια αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας

Νέα δεδομένα δείχνουν ότι η παρατεταμένη έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια PM2.5 – τόσο μικρά που εισχωρούν βαθιά στους πνεύμονες και την κυκλοφορία του αίματος – αυξάνει κατά 12% τον κίνδυνο νοσηλείας για σοβαρές μορφές άνοιας, ιδίως με σωμάτια Lewy, την τρίτη πιο συχνή μορφή άνοιας μετά τη νόσο Alzheimer και την αγγειακή άνοια.

Τα συμπεράσματα αυτά προέρχονται από μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science», αναλύοντας στοιχεία νοσηλειών 56,5 εκατομμυρίων ανθρώπων στις ΗΠΑ. Η Παθολόγος καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, τόνισε σε συνέντευξή της στο Πρακτορείο Fm και την Τάνια Μαντουβάλου ότι «σε περιοχές με υψηλότερη ρύπανση, οι νοσηλείες για άνοια με σωμάτια Lewy ήταν πιο συχνές σε σχέση με τις νοσηλείες για Πάρκινσον χωρίς άνοια». Το εύρημα υποδηλώνει ότι η ρύπανση μπορεί να επιταχύνει την εκδήλωση της νόσου σε άτομα με γενετική προδιάθεση.

Ενδιαφέροντα ευρήματα έρχονται και από πειράματα σε ποντίκια, όπου η εισπνοή PM2.5 για δέκα μήνες προκάλεσε σοβαρές βλάβες στη μνήμη και συρρίκνωση περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με τις γνωστικές λειτουργίες. «Οι παθολογικές συσσωρεύσεις της πρωτεΐνης άλφα-συνουκλεΐνης εντοπίστηκαν όχι μόνο στον εγκέφαλο, αλλά και στο έντερο και τους πνεύμονες, ενισχύοντας την υπόθεση ότι η ασθένεια μπορεί να εξαπλώνεται μέσω του λεγόμενου ‘άξονα εντέρου-εγκεφάλου’», εξηγεί η καθηγήτρια. Για κάθε αύξηση 5 μικρογραμμαρίων σωματιδίων ανά κυβικό μέτρο αέρα, ο κίνδυνος άνοιας αυξάνεται κατά 8%.

Παράλληλα, μια συστηματική ανασκόπηση στο «Lancet Planetary Health» επιβεβαίωσε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την άνοια. «Αναλύοντας στοιχεία από 51 μελέτες που αφορούσαν πάνω από 26 εκατομμύρια ανθρώπους, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η μακροχρόνια έκθεση σε PM2.5 αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας κατά 8% για κάθε αύξηση 5 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο. Η επίδραση ήταν εντονότερη σε πληθυσμούς κοντά σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή πολυσύχναστους δρόμους, αναδεικνύοντας και κοινωνικές ανισότητες», τονίζει η καθηγήτρια.

Η μείωση της ρύπανσης δεν είναι μόνο περιβαλλοντική πολιτική, αλλά επένδυση για τη δημόσια υγεία. Μέτρα όπως η ενίσχυση δημόσιων συγκοινωνιών, η κατάργηση ρυπογόνων καυσίμων και η δημιουργία πράσινων χώρων μπορούν να προστατεύσουν τόσο το περιβάλλον όσο και τον εγκέφαλο των πολιτών.

Στην Ελλάδα, η άνοια επηρεάζει περίπου 200.000 ασθενείς και 280.000 άτομα με ήπια νοητική διαταραχή, με ετήσιο οικονομικό κόστος γύρω στα 3 δισεκατομμύρια ευρώ, όπως αναφέρει η καθηγήτρια. «Το μέσο μηνιαίο κόστος ανά ασθενή υπολογίζεται περίπου στα 820 ευρώ, εκ των οποίων τα 710 βαρύνουν την ιδιωτική οικονομία και μόλις 110 ευρώ καλύπτονται από το κράτος. Με την αναμενόμενη αύξηση των περιστατικών σε 276.000 το 2030 και 365.000 το 2050, το συνολικό κόστος θα αυξηθεί σημαντικά», προσθέτει.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για σοβαρές περιπτώσεις άνοιας, το ετήσιο κόστος μπορεί να φτάσει έως και 74.000 ευρώ ανά άτομο, με το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών να αφορά φροντίδα και μακροχρόνια περίθαλψη. Η αντιμετώπιση της νόσου απαιτεί ολιστική προσέγγιση, συνδυάζοντας έγκαιρη διάγνωση, νέες θεραπείες, στήριξη φροντιστών και κοινωνική μέριμνα, ενώ η μείωση παραγόντων κινδύνου όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι καθοριστική.