Γιατί είναι τόσο ανησυχητικό το νέο ξέσπασμα της νόσου mpox;

Της Αφροδίτης Ντάικου

Πολλοί από εμάς μάθαμε για πρώτη φορά για τη νόσο mpox (παλαιότερα ονομαζόταν ευλογιά των πιθήκων) το 2022, όταν εξαπλώθηκε σε σχεδόν 100.000 ανθρώπους σε περισσότερες από 100 χώρες. Ενώ η mpox κυκλοφορεί συχνά στην κεντρική και δυτική Αφρική, το ξέσπασμα του 2022 εξαπλώθηκε γρήγορα από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) σε μέρη που δεν είχε ανιχνευθεί ποτέ πριν. Μόνο στις ΗΠΑ, προκάλεσε περισσότερες από 32.000 μολύνσεις και 58 θανάτους. Πρόσφατα το νέο ξέσπασμα της mpox επανέφερε το θέμα στις ειδήσεις.

Τι πρέπει να γνωρίζετε — και να κάνετε —  Ποιοι είναι οι κίνδυνοι; Υπάρχουν διαθέσιμα εμβόλια; Αν κολήσετε mpox, πώς μπορείτε να αποφύγετε τη διάδοσή του;

Σε τι διαφέρει το ξέσπασμα mpox του 2024;

Αυτή τη φορά, ένα νέο στέλεχος του ιού (που ονομάζεται Clade 1b) εξαπλώνεται γρήγορα και για αυτόν τον λόγο  ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε ως δεύτερη παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για την υγεία την εξάπλωση mpox τον Αύγουστο του 2024. Ήδη, περισσότερα από 15.600 κρούσματα και 500 θάνατοι έχουν αναφερθεί, κυρίως στη ΛΔΚ. Η νόσος  mpox έχει βρεθεί σε χώρες που στο παρελθόν δεν είχαν εντοπίσει κρούσματα, όπως το Μπουρούντι, η Κένυα, η Ρουάντα και η Ουγκάντα. Πρόσφατα κρούσματα που διαγνώστηκαν στη Σουηδία και την Ταϊλάνδη έχουν κάνει τους αξιωματούχους δημόσιας υγείας να προετοιμάζονται για πρόσθετη διεθνή εξάπλωση, συμπεριλαμβανομένης της Ασίας, της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

Τι είναι η νόσος mpox και πώς εξαπλώνεται;

Η νόσος mpox είναι μια ιογενής λοίμωξη που προκαλείται από την ίδια οικογένεια ιών με την ευλογιά. Στην κεντρική και δυτική Αφρική είναι κοινή σε ορισμένα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των σκίουρων και των αρουραίων. Οι άνθρωποι μπορούν να μολυνθούν μετά από επαφή με μολυσμένα ζώα. Η νόσος mpox μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο μέσω στενής σωματικής επαφής, συμπεριλαμβανομένου του σεξ.

Ποια είναι τα συμπτώματα της mpox;

Η mpox προκαλεί συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, πυρετό, πονοκέφαλο,ο ασθενής παρουσιάζει διευρυμένους λεμφαδένες και εξάνθημα. Το εξάνθημα συνήθως αρχίζει λίγες μέρες μετά την ασθένεια ως μικρές επίπεδες κηλίδες. Οι κηλίδες εξελίσσονται σε διάστημα μιας ή δύο εβδομάδων σε μικρά εξογκώματα γεμάτα με υγρό (κυστίδια) παρόμοια με την ανεμοβλογιά και στη συνέχεια μεγαλύτερες φουσκάλες γεμάτες πύον. Σε μια ή δύο εβδομάδες, οι φουσκάλες ξεφλουδίζουν και επουλώνονται. Μόλις συμβεί αυτό, το άτομο δεν είναι πλέον μεταδοτικό. Αν και η ασθένεια είναι συνήθως ήπια, μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν επιπλοκές. Οι σοβαρές επιπλοκές περιλαμβάνουν πνευμονία, απώλεια όρασης λόγω μόλυνσης των ματιών και σήψη, μια απειλητική για τη ζωή λοίμωξη.

Πόσο πιθανό είναι να κολλήσω;

Ο κίνδυνος αυξάνεται εάν υπάρξει στενή σωματική επαφή με μολυσμένο ζώο ή άτομο, με επαφή με κλινοσκεπάσματα, ρούχα ή άλλα αντικείμενα ή επιφάνειες που αγγίζονται από μολυσμένο άτομο, εάν ζείτε ή επισκέπτεστε ένα μέρος όπου ο ιός mpox είναι ενδημικός – αυτό σημαίνει ότι υπάρχει στο περιβάλλον, όπως στο έδαφος ή μολυσμένα ζώα ή ανθρώπους που έχουν πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Όταν οι άνθρωποι παθαίνουν mpox, οι παράγοντες κινδύνου για να εμφανίσουν πιο σοβαρή ασθένεια ή επιπλοκές όπως η πνευμονία περιλαμβάνουν: την εγκυμοσύνη, νεαρή ηλικία (ειδικά παιδιά κάτω του 1 έτους), εάν έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή έκζεμα (γιατί αυτό αποδυναμώνει τον προστατευτικό φραγμό του δέρματος).

Γιατί είναι τόσο ανησυχητικό το νέο ξέσπασμα mpox;

Το νέο ξέσπασμα της mpox είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό επειδή το στέλεχος του ιού είναι πιο θανατηφόρο συγκριτικά με το 2022. Ο ιός εξαπλώνεται πιο γρήγορα και φτάνει σε μέρη όπου το mpox δεν είχε προηγουμένως βρεθεί. Επιπλέον, το νέο ξέσπασμα έχει επηρεάσει δυσανάλογα τα παιδιά και τους εφήβους σε φτωχές χώρες. Πολλοί υποφέρουν ήδη από υποσιτισμό ή άλλες λοιμώξεις όπως η χολέρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το στέλεχος mpox από το ξέσπασμα του 2022 (Clade 1) εξακολουθεί να κυκλοφορεί σε χαμηλό επίπεδο στις ΗΠΑ. Αυτήν τη στιγμή, λιγότερα από 15 άτομα την εβδομάδα διαγιγνώσκονται με αυτό και είναι διαθέσιμη θεραπεία.

Εμβόλια και θεραπείες:

Στις ΗΠΑ υπάρχει το εμβόλιο  Jynneos κι έχει εγκριθεί για την πρόληψη της mpox και της ευλογιάς. Απαιτεί δύο δόσεις με διαφορά τεσσάρων εβδομάδων. Επίσης ένα ακόμη εμβόλιο που ονομάζεται ACAM2000 έχει εγκριθεί για την πρόληψη της ευλογιάς και θεωρείται αποτελεσματικό για την mpox. Θα μπορούσε να διατεθεί εάν χρειαστεί, αλλά οι πιθανές παρενέργειές του το καθιστούν δεύτερη επιλογή.

Ας σημειωθεί πως φτωχές χώρες στην Αφρική, την Ασία και αλλού είχαν περιορισμένη πρόσβαση σε εμβόλια. Ακόμη και σε χώρες πλούσιες όμως στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, η διστακτικότητα των εμβολίων ήταν εμπόδιο στον περιορισμό της επιδημίας. Σε μια μελέτη, μόνο το ήμισυ ενός ευάλωτου πληθυσμού στο Ιλινόις έλαβε την αρχική δόση του εμβολίου mpox και μόνο το ένα τέταρτο έλαβε και τις δύο συνιστώμενες δόσεις. Ένα αντιικό φάρμακο που ονομάζεται tecovirimat έχει εγκριθεί για τη θεραπεία της ευλογιάς. Μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι μπορεί να είναι αποτελεσματικό και στη θεραπεία της mpox. 

Στην Ελλάδα το εμβόλιο Jynneos συνιστάται για άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό ευλογιάς mpox και ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες υψηλού κινδύνου:

• Άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (MSM), άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες και γυναίκες, και  διεμφυλικά άτομα. Όλα τα άτομα από τις παραπάνω ομάδες θεωρούνται αυξημένου κινδύνου αν έχουν πρόσφατο ιστορικό πολλαπλών ερωτικών συντρόφων, δηλαδή όσοι έχουν περισσότερους από 5 ευκαιριακούς συντρόφους ή έχουν μολυνθεί από κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (ένα τουλάχιστον) τους τελευταίους 3 μήνες.
• Επαγγελματίες υγείας οι οποίοι εργάζονται σε χώρους με υψηλό κίνδυνο έκθεσης στον ιό της ευλογιάς mpox (π.χ. εργαστήρια, ειδικές μονάδες).
• Άτομα τα οποία έχουν έρθει σε στενή σωματική επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα του ιού της ευλογιάς mpox, σε διάστημα 4 έως και 14 ημερών μετά από την έκθεση, εφόσον δεν έχουν αναπτύξει συμπτώματα, ανεξαρτήτως φύλου.
• Άτομα που έχουν συχνή και στενή επαφή με τις προηγούμενες κατηγορίες.

Μεταξύ των ατόμων που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες, ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο εμβολιασμός των ανοσοκατασταλμένων ατόμων.

Να σημειωθεί ότι δεν είναι απαραίτητο να δηλώνεται η συγκεκριμένη ομάδα στην οποία ανήκουν οι ενδιαφερόμενοι όταν προσέρχονται για εμβολιασμό  έναντι του mpox.

Ο εμβολιασμός έναντι του mpox πραγματοποιείται προς το παρόν στην Αθήνα στα παρακάτω εμβολιαστικά κέντρα:

Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων: ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΥΓΓΡΟΣ

Τηλέφωνο επικοινωνίας:210 7295310 / 210 7265159

Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο: ΑΤΤΙΚΟN

Τηλέφωνο επικοινωνίας:210 5831656

Αποφυγή διάδοσης της νόσου

Εάν κάποιος διαγνωστεί με mpox, είναι σημαντικό να λάβει μέτρα για να αποφευχθεί η μόλυνση άλλων:

Αποφύγετε τη στενή επαφή με άλλους μέχρι να επουλωθούν οι δερματικές σας βλάβες.

Φοράτε μια κατάλληλη ιατρική μάσκα όταν είστε κοντά σε άλλους. όσοι σας επισκέπτονται πρέπει να φοράνε και μάσκα.

Μείνετε αρκετά μακριά από άλλους.

Χρησιμοποιήστε ξεχωριστό υπνοδωμάτιο και μπάνιο.

Καθαρίστε όλες τις επιφάνειες που έχετε αγγίξει.

Μην μοιράζεστε σκεύη φαγητού, πετσέτες ή κλινοσκεπάσματα με άλλους.

Αυξήστε τον αερισμό του δωματίου ανοίγοντας τα παράθυρα ή χρησιμοποιώντας έναν καθαριστή σωματιδίων αέρα (HEPA) υψηλής απόδοσης. Ορισμένοι ειδικοί συνιστούν την αποφυγή επαφής με κατοικίδια ή άλλα ζώα γιατί θα μπορούσαν να μολυνθούν και να μεταδώσουν την ασθένεια.