Όταν μας ταλαιπωρεί μια βουλωμένη μύτη, ένα ρινικό σπρέι μπορεί να προσφέρει άμεση ανακούφιση. Καθώς διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή, πολλοί τα χρησιμοποιούν άφοβα. Όμως είναι όντως ασφαλή;
Η απάντηση εξαρτάται από τον τύπο του σπρέι. Ορισμένα είναι ασφαλή για καθημερινή χρήση ακόμα και για μήνες, ενώ άλλα μπορεί να οδηγήσουν σε αυτό που αποκαλείται «εξάρτηση από ρινικά σπρέι» αν χρησιμοποιηθούν πάνω από μερικές ημέρες.
Η κατάχρηση είναι συχνή. Σε μελέτη του 2014, διαπιστώθηκε ότι από 895 συμμετέχοντες με ρινική συμφόρηση, περίπου οι μισοί υπερχρησιμοποιούσαν τα σπρέι τους.
Η λεγόμενη «εξάρτηση» δεν είναι αληθινός εθισμός, όμως η κατάχρηση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στους ιστούς της μύτης. Αυτό οδηγεί σε συνεχή συμφόρηση, που με τη σειρά της προκαλεί περαιτέρω χρήση και φαύλο κύκλο.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθεί φαρμακευτική αγωγή ή ακόμα και χειρουργική επέμβαση για αποκατάσταση των βλαβών.
Η γνώση των διαφορετικών τύπων ρινικών σπρέι και της σωστής χρήσης τους είναι καθοριστική για την αποφυγή προβλημάτων.
Ρινικά σπρέι με φυσιολογικό ορό (saline)
Αυτά τα σπρέι είναι ασφαλή για όλες τις ηλικίες και δεν περιέχουν φαρμακευτικές ουσίες. Αποτελούνται από αποστειρωμένο νερό και αλάτι, ενώ μερικά περιέχουν και συντηρητικά για αποτροπή μικροβιακής ανάπτυξης.
Τα σπρέι αυτά βοηθούν στην υγροποίηση της βλέννας και διευκολύνουν την αναπνοή. Δεν προκαλούν παρενέργειες και δεν προκαλούν εξάρτηση.
Κορτικοστεροειδή ρινικά σπρέι
Αυτά περιέχουν κορτικοστεροειδή, ουσίες που καταστέλλουν τη φλεγμονή, ειδικά σε περιπτώσεις αλλεργιών. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία ρινίτιδας, φτερνισμάτων και ρινικής καταρροής, και ενδείκνυνται για μακροχρόνια χρήση, εφόσον υπάρχει ιατρική καθοδήγηση.
Ωστόσο, η παρατεταμένη χρήση μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες όπως:
- αιμορραγία από τη μύτη
- πονοκεφάλους
- προβλήματα στα μάτια (π.χ. καταρράκτης)
Σε παιδιά, η χρήση θα πρέπει να γίνεται μόνο υπό ιατρική επίβλεψη, καθώς κάποιες μελέτες έχουν δείξει μικρή μείωση στην ανάπτυξη όταν χρησιμοποιούνται συγκεκριμένα κορτικοστεροειδή όπως η φλουτικαζόνη.
Τα δραστικά συστατικά που μπορεί να αναγράφονται είναι fluticasone propionate ή triamcinolone acetonide.
Δεν προκαλούν εξάρτηση, αλλά συνιστάται παρακολούθηση εάν χρησιμοποιούνται για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών.
Αντιϊσταμινικά ρινικά σπρέι
Αυτά χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση εποχικών αλλεργιών και μπλοκάρουν την ισταμίνη, η οποία προκαλεί τα τυπικά συμπτώματα (φτέρνισμα, καταρροή κ.ά.).
Η κρομογλυκική νατρίου είναι ένα ασφαλές αντιϊσταμινικό σπρέι διαθέσιμο χωρίς συνταγή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την ηλικία των 2 ετών.
Η ανακούφιση μπορεί να αργήσει μερικές ημέρες, αλλά δεν προκαλεί εξάρτηση. Μπορεί να χρησιμοποιείται έως και 12 εβδομάδες.
Αποσυμφορητικά ρινικά σπρέι
Αυτά λειτουργούν συστέλλοντας τα αιμοφόρα αγγεία στη μύτη και προσφέρουν άμεση αλλά προσωρινή ανακούφιση. Οι βασικές ουσίες είναι η οξυμεταζολίνη και η ψευδοεφεδρίνη.
Ωστόσο, η συχνή χρήση μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενο αναπήδησης (rebound congestion), δηλαδή συνεχή συμφόρηση όταν σταματήσει η επίδραση του φαρμάκου.
Σε αυτές τις περιπτώσεις:
- Η συμφόρηση επιστρέφει γρήγορα μετά τη χρήση
- Το φάρμακο φαίνεται να μην έχει πλέον αποτέλεσμα
- Το άτομο νιώθει την ανάγκη να το χρησιμοποιεί συνεχώς
- Μπορεί να εμφανιστεί μόνιμο οίδημα και βλάβες στη ρινική κοιλότητα
Η χρήση αυτών των σπρέι δεν πρέπει να ξεπερνά τις 3 ημέρες και αυστηρά όχι πάνω από 2 φορές την ημέρα, σύμφωνα με συστάσεις ειδικών.
Η διακοπή της χρήσης είναι συνήθως απαραίτητη σε περίπτωση εξάρτησης και μπορεί να απαιτηθεί εναλλακτική αγωγή (π.χ. κορτικοστεροειδή).
Άλλες ανησυχίες για τα αποσυμφορητικά
Η ψευδοεφεδρίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην παράνομη παρασκευή μεθαμφεταμίνης, οπότε σε ορισμένες χώρες απαιτείται συνταγή ή επίδειξη ταυτότητας για την αγορά της. Μπορεί επίσης να υπάρχουν ποσοτικοί περιορισμοί στη μηνιαία αγορά.
Εναλλακτικές λύσεις
Μια φυσική εναλλακτική είναι το neti pot, μια ειδική συσκευή για την έκπλυση της μύτης με φυσιολογικό ορό. Προσοχή: πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο με αποστειρωμένο νερό και να καθαρίζεται σχολαστικά μετά τη χρήση, καθώς υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης.
Άλλες επιλογές περιλαμβάνουν χάπια για αλλεργίες και αποσυμφορητικά, αλλά θα πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά οι οδηγίες χρήσης. Για παιδιά, πάντα να συμβουλεύεστε παιδίατρο.
Συμπέρασμα
Τα ρινικά σπρέι μπορεί να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση, αλλά είναι φαρμακευτικά σκευάσματα και πρέπει να χρησιμοποιούνται υπεύθυνα.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται με τα αποσυμφορητικά σπρέι, καθώς η κατάχρησή τους μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες βλάβες και επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Πάντα να ακολουθείτε τις οδηγίες χρήσης και να ζητάτε ιατρική συμβουλή για μακροχρόνια χρήση ή σε περίπτωση αμφιβολίας.