Παράγοντες άνοιας πριν τα 65 έτη
Της Αφροδίτης Ντάικου
Η άνοια αναπτύσσεται συνήθως σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Η λεγόμενη άνοια νεαρής ηλικίας, που εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών, είναι ασυνήθιστη. Πρόσφατα, μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2023 στο JAMA Neurology εντόπισε 15 παράγοντες που συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο άνοιας νεαρής ηλικίας.
Κατά τους ειδικούς η πρώιμη άνοια είναι το πρώτο στάδιο της άνοιας. Η ήπια γνωστική εξασθένηση και η ήπια άνοια είναι μορφές πρώιμης άνοιας. Έτσι, κάποιος ηλικίας 50, 65 ή 88 ετών θα μπορούσε να έχει πρώιμη άνοια.
Η άνοια νεαρής ηλικίας αναφέρεται στην ηλικία κατά την οποία διαγιγνώσκεται η άνοια. Ένα άτομο έχει άνοια νεαρής ηλικίας εάν τα συμπτώματα και η διάγνωση εμφανιστούν πριν από την ηλικία των 65 ετών.
Τι έχει δείξει προηγούμενη έρευνα;
Μια προηγούμενη μελέτη σε άνδρες στη Σουηδία εντόπισε ορισμένους παράγοντες κινδύνου για άνοια νεαρής ηλικίας, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, το εγκεφαλικό,η κατάθλιψη, το αλκοόλ, η ανεπάρκεια βιταμίνης D, η χρήση ναρκωτικών και γενικότερα η γνωστική λειτουργία.
Σε νέα μελέτη, μια ερευνητική ομάδα στην Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο εξέτασε δεδομένα από τη UK Biobank. Η βιοτράπεζα παρακολούθησε περίπου μισό εκατομμύριο άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο που ήταν από 37 έως 73 ετών όταν εντάχθηκαν για πρώτη φορά στην έρευνα μεταξύ 2006 και 2010. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν λευκοί (89%) και το υπόλοιπο 11% περιγράφηκε ως ” άλλο”. Ελαφρώς περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες (54%) ήταν γυναίκες.
Οι ερευνητές απέκλεισαν οποιονδήποτε ηλικίας 65 ετών και άνω και άτομα που είχαν ήδη άνοια στην αρχή της μελέτης, αφήνοντας 356.052 συμμετέχοντες για τις αναλύσεις. Σε μια δεκαετία περίπου, 485 συμμετέχοντες ανέπτυξαν άνοια νεαρής ηλικίας. Οι ερευνητές συνέκριναν συμμετέχοντες που εμφάνισαν και δεν ανέπτυξαν άνοια νεαρής ηλικίας για να εντοπίσουν πιθανούς παράγοντες κινδύνου.
Οκτώ παράγοντες που λέγεται ότι προκαλούν άνοια:
Γονίδια: Η μεταφορά δύο αλληλόμορφων απολιποπρωτεΐνης Ε (APOE) ε4 είναι σημαντικός γενετικός παράγοντας κινδύνου για τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Ο κίνδυνος πιστεύεται ότι προκαλείται από την πρωτεΐνη APOE ε4 που δεν καθαρίζει αποτελεσματικά το αμυλοειδές από τον εγκέφαλο. Αυτό επιτρέπει στο αμυλοειδές να συσσωρεύεται και να προκαλεί πλάκες, γεγονός που ξεκινά τον καταρράκτη στον κυτταρικό θάνατο και τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ: έχει συσχετιστεί με βλάβη σε πολλά μέρη του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων των μετωπιαίων λοβών, η οποία οδηγεί σε προβλήματα με την εκτελεστική λειτουργία και τη μνήμη εργασίας. Όταν συνδυάζεται με κακή διατροφή, το αλκοόλ βλάπτει επίσης μικρές περιοχές που συνδέονται με τον ιππόκαμπο που είναι κρίσιμες για το σχηματισμό νέων αναμνήσεων.
Η κοινωνική απομόνωση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για άνοια. Αν και ο ακριβής μηχανισμός είναι άγνωστος, μπορεί να οφείλεται στο ότι ο εγκέφαλός μας εξελίχθηκε, σε μεγάλο βαθμό, για κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Τα άτομα με λιγότερες κοινωνικές επαφές έχουν λιγότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και απλά δεν χρησιμοποιούν αρκετά τον εγκέφαλό τους ώστε να παραμείνουν υγιείς.
Η μη λήψη αρκετής βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες ιογενείς λοιμώξεις. Ένας αριθμός μελετών υποδηλώνει ότι ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις αυξάνουν τον κίνδυνο άνοιας.
Το να μην ακούτε καλά αυξάνει τον κίνδυνο για άνοια. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στη μειωμένη διέγερση του εγκεφάλου και στις μειωμένες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Η χρήση ακουστικών βαρηκοΐας μειώνει αυτόν τον κίνδυνο.
Το προηγούμενο εγκεφαλικό είναι ένας παράγοντας κινδύνου, επειδή τα εγκεφαλικά βλάπτουν τον εγκέφαλο άμεσα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αγγειακή άνοια.
Η καρδιακή νόσος είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία μπορούν στη συνέχεια να οδηγήσουν σε αγγειακή άνοια.
Το να έχετε διαβήτη αν είστε άνδρας μπορεί να οδηγήσει σε άνοια με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Γιατί συμβαίνει μόνο στους άντρες; Οι ερευνητές προτείνουν ότι οφείλεται στο ότι οι μεσήλικες άνδρες είναι πιο πιθανό να υποστούν μικροεγκεφαλικά επεισόδια που σχετίζονται με τον διαβήτη από τις μεσήλικες γυναίκες, κάτι που μπορεί, πάλι, να οδηγήσει σε αγγειακή άνοια.
Παράγοντες που μειώνουν τη γνωστική λειτουργία
Το γνωστικό απόθεμα μπορεί να περιγραφεί ως η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε, να αυτοσχεδιάζουμε και να λύνουμε προβλήματα ακόμα και όταν ο εγκέφαλός μας αλλάζει με την ηλικία. Οι παρακάτω παράγοντες κινδύνου καθιστούν πιο πιθανό τα συμπτώματα της άνοιας να εμφανιστούν σε νεαρότερη ηλικία.
-Η λιγότερη επίσημη εκπαίδευση μπορεί να επηρεάσει την εξοικείωσή σας με τα στοιχεία στα γνωστικά τεστ με μολύβι και χαρτί που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της άνοιας.
-Η χαμηλότερη επίσης κοινωνικοοικονομική κατάσταση μπορεί να σχετίζεται με χαμηλότερης ποιότητας εκπαίδευση.
Πώς να αποτρέψετε την άνοια νεαρής ηλικίας;
Μην πίνετε αλκοόλ σε υπερβολική ποσότητα.
Αναζητήστε ευκαιρίες να συναναστρέφεστε τακτικά με άλλους.
Βεβαιωθείτε ότι λαμβάνετε αρκετή βιταμίνη D. Μπορείτε να συνθέσετε τη δική σας βιταμίνη D εάν το δέρμα σας (χωρίς αντηλιακό) εκτίθεται στο ηλιακό φως. Στα βόρεια κλίματα μπορεί να χρειαστεί να πάρετε ένα συμπλήρωμα, ειδικά τον χειμώνα. Επειδή η βιταμίνη D μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα, ρωτήστε σχετικά με τη λήψη της τον γιατρό σας.
Βεβαιωθείτε ότι ακούτε καλά και χρησιμοποιήστε ακουστικά βαρηκοΐας εάν δεν ακούτε.
Ασκηθείτε τακτικά, τρώτε υγιεινά, διατηρείτε ένα υγιές σωματικό βάρος και ακούστε τις συμβουλές του γιατρού σας για να μειώσετε τον κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων, καρδιακών παθήσεων και διαβήτη.