Πενικιλίνη: Μύθοι και αλήθειες για την αλλεργία στο πιο γνωστό αντιβιοτικό

Πώς να αναγνωρίσετε τα ύποπτα συμπτώματα και ποιοι χρειάζονται πραγματικά έλεγχο από ειδικό.

Έρευνες δείχνουν ότι ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων δηλώνει αλλεργικός στην πενικιλίνη όταν επισκέπτεται γιατρό ή νοσοκομείο. Στην πραγματικότητα, μόνο το 5-10% εμφανίζει πραγματική αλλεργία.

Αυτό οδηγεί πολλούς ασθενείς στη χρήση λιγότερο αποτελεσματικών φαρμάκων, με αποτέλεσμα αυξημένη πιθανότητα αντιμικροβιακής αντοχής, παράταση της ασθένειας και μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας.

Λόγω του υψηλού ποσοστού ψευδώς δηλωμένων αλλεργιών, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά αξιολόγηση από εξειδικευμένο αλλεργιολόγο πριν αποκλειστεί η χρήση της πενικιλίνης.

Μια πρόσφατη ανασκόπηση 118 μελετών από 28 χώρες, δημοσιευμένη στο Journal of Infection, επιβεβαίωσε ότι οι πραγματικά αλλεργικοί είναι λιγότεροι. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 9,4% του πληθυσμού εμφανίζει αλλεργία στην πενικιλίνη, με την παρατήρηση ότι οι περισσότερες μελέτες προέρχονταν από χώρες υψηλού εισοδήματος.

Οι περισσότεροι άνθρωποι αυτοχαρακτηρίζονται ως αλλεργικοί χωρίς προηγούμενη διαγνωστική εξέταση, συνήθως λόγω παρενεργειών που είχαν στο παρελθόν μετά από χρήση της συγκεκριμένης κατηγορίας αντιβιοτικών.

Οι ειδικοί εξηγούν ότι οι αλλεργίες σε φάρμακα προκύπτουν όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά σε μια ουσία ως εχθρό. Η πενικιλίνη, που ανήκει στα β-λακταμικά αντιβιοτικά, είναι ο πιο συχνός “ένοχος” στις αυτοαναφερόμενες φαρμακευτικές αλλεργίες.

«Πρόκειται για αντιβιοτικά που είναι πολύ αποτελεσματικά στην εξάλειψη λοιμώξεων του δέρματος, των αυτιών, των παραρρινίων κόλπων, έναντι της πνευμονίας, της μηνιγγίτιδας, της ουρολοίμωξης, της βλεννόρροιας και της σύφιλης και πολλών άλλων παθήσεων», αναφέρει ο δρ Θεόδωρος Σεραφείμ Τερσιπαζόγλου, Αλλεργιολόγος. Προσθέτει ότι «Η πενικιλίνη πράγματι εμφανίζει συχνές παρενέργειες, αλλά ευθύνεται για πολύ λίγες πραγματικές αλλεργίες, δηλαδή για εκείνες που προκαλούν παραγωγή συγκεκριμένων αντισωμάτων, γνωστά ως ανοσοσφαιρίνη Ε (IgE) και ανοσοσφαιρίνη G (IgG)».

Τα αντισώματα αυτά μπορούν να προκαλέσουν οξείες ή υποξείες αλλεργικές αντιδράσεις. Οι πρώτες εμφανίζονται εντός λίγων λεπτών έως 1-2 ωρών και περιλαμβάνουν αναφυλαξία, βρογχόσπασμο, αγγειοοίδημα και κνίδωση. Οι δεύτερες μπορούν να προκύψουν έως και 10 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας και περιλαμβάνουν κνίδωση, πυρετό και αρθραλγίες.

Τα περισσότερα συμπτώματα όπως εξανθήματα, ναυτία, πονοκεφάλους ή στομαχικές διαταραχές δεν οφείλονται σε αλλεργία, αλλά σε άμεσες επιδράσεις των φαρμάκων στους ιστούς. Πρόκειται για παρενέργειες που δεν αποκλείουν τη λήψη πενικιλίνης.

Η εμφάνιση ή όχι αλλεργικής αντίδρασης δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ένα άτομο που ανέχτηκε την πενικιλίνη στο παρελθόν μπορεί να εμφανίσει αλλεργία αργότερα, ή το αντίστροφο.

Η εξέταση ευαισθησίας στην πενικιλίνη παραμένει ο μόνος τρόπος επιβεβαίωσης. Με αρνητικό αποτέλεσμα, ο ασθενής μπορεί να την χρησιμοποιήσει με ασφάλεια.

«Η εξέταση πραγματοποιείται μόνο εάν ο αλλεργιολόγος κρίνει ότι είναι ασφαλές και υπάρχει μικρή πιθανότητα αλλεργικής αντίδρασης. Μετά από λεπτομερές ιστορικό, χορηγείται μια μικρή ποσότητα του φαρμάκου στο δέρμα με μικροσκοπική βελόνα. Εάν δεν υπάρξει αντίδραση σε μερικά λεπτά, θεωρείται σχετικά ασφαλής η χορήγηση πενικιλίνης αντί για αντιβιοτικά ευρέος φάσματος», αναφέρει ο γιατρός.

Σε περίπτωση αντίδρασης (κόκκινο, κνησμώδες εξόγκωμα), η εξέταση θεωρείται θετική, υποδεικνύοντας παρουσία αντισωμάτων IgE και αποκλείοντας τη χρήση της πενικιλίνης και σχετικών β-λακταμικών αντιβιοτικών.

Όταν χρειάζεται, εφαρμόζεται απευαισθητοποίηση με μικρές, αυξανόμενες δόσεις πενικιλίνης από το στόμα ή ενδοφλεβίως, υπό ιατρικό έλεγχο.