Κατάθλιψη την περίοδο των γιορτών

Σε περιόδους διακοπών και γιορτών, η κατάθλιψη … παίρνει την ανιούσα!

Γράφει ο Γεώργιος Παπαγεωργίου, Ψυχοδυναμικός ψυχολόγος, διευθυντής της Ψυχικής Φροντίδας.

H κατάθλιψη έχει γίνει μία κοινωνικά κοινότυπη λέξη, είναι όμως μία τρομερή ψυχική ασθένεια που μπορεί να καταστρέψει τη ζωή ενός ανθρώπου.  Πέρα από τον ακαδημαϊκό της ορισμό, μπορούμε να συνοψίσουμε πως κατάθλιψη είναι η απώλεια της χαράς της ζωής. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος που εισέρχεται σε κατάθλιψη παύει να χαίρεται σχεδόν όλες τις παραμέτρους της ζωής του.

Γνωρίζουμε ότι η κατάθλιψη, από άποψη εμφάνισης, έχει μία εποχικότητα, δηλαδή παρουσιάζει μία εναλλαγή στις εποχές του έτους. Μάλιστα, σε εποχές γιορτών αλλά και διακοπών, τα καταθλιπτικά επεισόδια αυξάνονται (!) πράγμα που σημαίνει ότι η κατάθλιψη γίνεται πιο επικίνδυνη να εμφανιστεί σε όσους ψυχικά έχουν πλησιάσει κοντά σε αυτήν.

Αρχικά, ίσως ακούγεται παράδοξο, όμως γενικά μιλώντας, η χρονική περίοδος των γιορτών είναι μία πιεστική συνθήκη για τον ψυχισμό. Οχι βέβαια γιατί οι γιορτές είναι δυσάρεστη περίοδος από μόνες τους, αλλά διότι συνοδεύονται (και μάλιστα από την παιδική μας ηλικία) με μία ενδόμυχη προσδοκία, σχεδόν απαίτηση, να μας είναι οπωσδήποτε μία εξαιρετικά ευχάριστη περίοδος.

Αυτό το «οπωσδήποτε» της προσδοκίας, παρ’ ότι επιθυμητή για όλους, όταν δεν επιβεβαιωθεί δημιουργεί μεγάλη απογοήτευση. Κι η απογοήτευση αυτή είναι πυροδοτικός παράγοντας για την κατάθλιψη.

Αρα σε περιόδους γιορτών χρειάζεται να προσέχουμε και τον εαυτό μας, αλλά και όσους δικούς μας ανθρώπους νοιαζόμαστε και ανησυχούμε πως έχουν ήδη αυξημένα καταθλιπτικά συναισθήματα.

Ο κίνδυνος να εμφανίσουν κατάθλιψη αμέσως μετά τις γιορτές μεγαλώνει.

Θα δοκιμάσουμε να το εξηγήσουμε αυτό με απλά λόγια.

Γενικά, η κοινωνική ζωή μάς δημιουργεί μία εσωτερική ανάγκη να προσαρμοστούμε και να ενταχθούμε σε κοινωνικές ομάδες, για παράδειγμα στην οικογένειά μας, στο εργασιακό ή στο φοιτητικό μας περιβάλλον. Αυτή είναι μία πιεστική ανάγκη από την εκάστοτε ομάδα που ανήκουμε και η οποία ομάδα μάς «φαντάζεται» σε ρόλους, δηλαδή μας περιμένει να είμαστε «κάπως», ως στελέχη, ως σύζυγοι, ως παιδιά, ως επαγγελματίες.

Η περίοδος των γιορτών μάς δίνει την ευκαιρία, έστω και για κάποιες ημέρες, να βγούμε από τους ρόλους μας και να είμαστε αυτό που εμείς πραγματικά θέλουμε.

Ακριβώς επειδή βγαίνουμε έξω από το πώς η ομάδα-που αναφερόμαστε (π.χ. στην εργασία μας ή στην οικογένεια)-επιθυμεί να είμαστε, η περίοδος των γιορτών μας φέρνει μία πιεστική ΑΠΑΙΤΗΣΗ να απελευθερωθούμε, να ησυχάσουμε, να χαλαρώσουμε, να αποτραβηχτούμε λίγο από τους ρόλους μας. Οταν όμως αυτή η απαίτηση δεν ικανοποιηθεί (και φέτος είναι έντονα αυξημένος ο κίνδυνος λόγω των ιδιαίτερων κοινωνικών συνθηκών με τον κορωνοϊό) τότε οι περισσότεροι είναι πιθανό να υποστούμε μία ματαίωση αυτής της απαίτησης.

ΜΑΤΑΙΩΣΗ, με περιφραστικά λόγια, σημαίνει: δεν μπορείς να έχεις αυτό που επιθυμείς. Για τον ανθρώπινο ψυχισμό, όμως, οι ματαιώσεις είναι έντονα πιεστικός παράγοντας και οι περισσότεροι άνθρωποι (εκτός από τους πολύ ώριμους ψυχικά, καθώς κι από όσους έχουν μία εμπειρία έντονη σε ψυχοθεραπεία) απαντούν στις ματαιώσεις με μία ψυχικά αλυσιδωτή αντίδραση που γεννιέται μέσα μας και τη λέμε με την ιδιαίτερη λέξη: παλινδρόμηση.

ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ σημαίνει κινούμαι ψυχικά προς «τα πίσω», προς μία πιο ανώριμη κατάσταση ψυχικής λειτουργίας, προς μία συρρίκνωση του ψυχισμού μας. Να το πούμε απλά: Παλινδρομούμε όταν διαλέγουμε, ασυνείδητα, μία παιδική στάση συμπεριφοράς.

Και συχνά, αυτή η ΠΑΙΔΙΚΗ ΣΤΑΣΗ συμπεριφοράς εκδηλώνεται με κατάθλιψη, που στην ουσία είναι η θλίψη μας για τον κόσμο που μας περιβάλλει, θλίψη που απορροφούμε και «καταπίνουμε» για τον εαυτό μας.

Με άλλα λόγια, ο καταθλιπτικός είναι αυτός που τη στεναχώρια που έχει από τους γύρω του την κάνει δική του, κάπως σαν να την «καταπίνει». Τότε, καταφέρνει δυσάρεστα να αποκλείσει τα αισθήματα χαράς από τη ζωή του. Oλα όσα μας προσφέρουν ικανοποίηση, ευχαρίστηση, αγάπη, έρωτα, δημιουργία, απόδοση, μας τα «τρώει» η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ.

Πρέπει να πούμε ξανά, πως πρόκειται για μία ψυχική ασθένεια, η κατάθλιψη είναι σοβαρή πάθηση, ο άνθρωπος που πέφτει σε αυτήν χρειάζεται βοήθεια. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, θα τονίσω όμως γενικά πως, ανάλογα με το πώς μετράμε την κατάθλιψη, υπολογίζεται οτι μόνο ο ένας στους έξι ανθρώπους που θα γίνουν καταθλιπτικοί θα καταφέρουν να βγουν από αυτή μόνοι τους.

Για τους υπόλοιπους, πέντε στους έξι, η κατάθλιψη θα χρονίσει, δηλαδή θα περάσει κατά πολύ το εξάμηνο σε διάρκεια, ενδεχομένως να διαρκέσει και για πολλά-πολλά χρόνια ή και για πάντα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια για να βγουν από αυτό, γιατί ο μηχανισμός που δημιουργεί την κατάθλιψη είναι ένας θυμός εσωτερικός που αρχικά στρέφεται προς τα μέσα, προς τον ίδιο τον άνθρωπο. Κατά κάποιον τρόπο, ο καταθλιπτικός γίνεται μαζοχιστής προς τον εαυτό του, αλλά ΚΑΙ παράλληλα γίνεται σαδιστής προς όσους τον φροντίζουν.

Ο καταθλιπτικός ακριβώς επειδή δεν έχει διάθεση να αγαπήσει και να βρει χαρά, τιμωρεί έμμεσα από την κατάστασή του όσους δικούς του ανθρώπους (οικογένεια, σχέση, γονείς, φίλους) τον περιτριγυρίζουν και αναγκάζονται να τον φροντίζουν.

Ετσι, ο καταθλιπτικός εφαρμόζει την τελική επιθετική του κίνηση προς αυτούς που τον τριγυρίζουν: τους εκδικείται με το να τους υποχρεώνει να τον φροντίζουν.

Πιστεύω ότι όσοι έχετε στενές επαφές με καταθλιπτικούς ανθρώπους, καταλαβαίνετε πολύ καλά τι θέλω να πω.

Προσοχή στις γιορτές λοιπόν! Και να γνωρίζετε πως από όσους βυθίζονται στην κατάθλιψη, πολύ λίγοι καταφέρνουν να βγουν από αυτήν μόνοι τους.

Οι περισσότεροι θα χρειαστούν βοήθεια από ειδικό για αυτό. Ειδάλλως, η κατάσταση της ζωής τους με κατάθλιψη θα χρονίσει.

Πηγή: Εφημερίδα “Περί Υγείας”