Η αποπραγματοποίηση είναι μια κατάσταση κατά την οποία το άτομο βιώνει την πραγματικότητα ή το περιβάλλον του ως μη πραγματικό ή αποσυνδεδεμένο.
Η διαταραχή αποπροσωποποίησης-αποπραγματοποίησης (DPDR) εμφανίζεται συχνότερα στους εφήβους. Η μέση ηλικία έναρξης των συμπτωμάτων είναι τα 16 έτη, ενώ λιγότερο από το 20% των ατόμων εμφανίζουν για πρώτη φορά συμπτώματα μετά την ηλικία των 20.
Η αποπραγματοποίηση μπορεί να προκαλέσει στο άτομο την αίσθηση ότι οι άνθρωποι και τα πράγματα γύρω του δεν είναι αληθινά.
Το παρόν άρθρο εξετάζει τι είναι η DPDR, ποια είναι τα σημάδια αποπραγματοποίησης στους εφήβους, τι μπορεί να την προκαλεί και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί. Παράλληλα, προτείνονται τρόποι υποστήριξης εφήβων που βιώνουν αποπραγματοποίηση.
Προειδοποίηση περιεχομένου: Το άρθρο αναφέρεται σε τραυματικές εμπειρίες και σεξουαλική κακοποίηση. Διαβάστε με προσοχή.
Τι είναι η DPDR;
Η διαταραχή αποπροσωποποίησης-αποπραγματοποίησης (DPDR) ανήκει στις διαταραχές αποσύνδεσης. Περιλαμβάνει αισθήματα απομάκρυνσης — ή αποσύνδεσης — είτε από τις σκέψεις και το σώμα του ατόμου, είτε από το περιβάλλον του (αποπραγματοποίηση). Συχνά ενεργοποιείται από έντονο άγχος ή τραύμα.
Περίπου το 50% των ανθρώπων θα βιώσουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο αποπροσωποποίησης ή αποπραγματοποίησης στη ζωή τους. Ωστόσο, μόνο το 2% θα πληροί τα διαγνωστικά κριτήρια για DPDR.
Τα δύο βασικά συστατικά της DPDR είναι:
-
Αποπροσωποποίηση: Το άτομο νιώθει αποσυνδεδεμένο από τον εαυτό του, το σώμα ή το μυαλό του. Συχνά περιγράφεται ως αίσθηση ότι παρακολουθεί τα γεγονότα απ’ έξω.
-
Αποπραγματοποίηση: Το περιβάλλον μοιάζει ψεύτικο ή «σαν όνειρο». Το άτομο νιώθει ότι τα πάντα γύρω του δεν είναι πραγματικά.
Συμπτώματα αποπραγματοποίησης στους εφήβους
Η αποπραγματοποίηση και η αποπροσωποποίηση μπορεί να συνοδεύουν σωματικές καταστάσεις όπως επιληπτικές κρίσεις, αλλά είναι επίσης συχνές σε ψυχικές διαταραχές όπως:
-
σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή
-
μετατραυματική διαταραχή άγχους (PTSD)
-
κρίσεις πανικού
-
οριακή διαταραχή προσωπικότητας
-
γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
-
ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD)
Οι έφηβοι με αποπραγματοποίηση μπορεί να περιγράφουν:
-
Αίσθηση ότι είναι σε «ομίχλη» ή όνειρο
-
Αντικείμενα να φαίνονται υπερβολικά καθαρά ή θολά
-
Το μέγεθος των πραγμάτων να φαίνεται περίεργο (πολύ μεγάλο ή μικρό)
-
Οι ήχοι να είναι πολύ δυνατοί ή πολύ αδύναμοι
-
Η αίσθηση του χρόνου να παραμορφώνεται (π.χ. να περνά αργά ή γρήγορα)
Σημαντικό είναι ότι το άτομο καταλαβαίνει ότι αυτή η εμπειρία δεν είναι πραγματική, κάτι που διαφοροποιεί την αποπραγματοποίηση από την ψύχωση.
Τι προκαλεί την αποπραγματοποίηση στους εφήβους;
Η αποσύνδεση, όπως αυτή της αποπραγματοποίησης, συχνά προκύπτει ως αμυντικός μηχανισμός σε τραύμα. Πιθανά αίτια περιλαμβάνουν:
-
Συναισθηματική παραμέληση στην παιδική ηλικία
-
Σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση
-
Έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία
-
Ζωή με ψυχικά ασθενή ή εξαρτημένο γονέα
-
Απώλεια αγαπημένου προσώπου
Άλλοι πιθανοί παράγοντες πυροδότησης είναι:
-
Έντονο άγχος ή κατάθλιψη
-
Χρήση ναρκωτικών όπως κάνναβη, κεταμίνη ή παραισθησιογόνα
-
Διαπροσωπικά ή επαγγελματικά προβλήματα
Αντιμετώπιση της αποπραγματοποίησης
Η κύρια θεραπεία είναι η ψυχοθεραπεία. Οι συχνότερες μορφές που χρησιμοποιούνται είναι:
-
Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT)
-
Διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT)
-
Θεραπεία απευαισθητοποίησης μέσω οφθαλμικών κινήσεων (EMDR)
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο φάρμακο για τη DPDR, αλλά μπορεί να χορηγηθούν φαρμακευτικές αγωγές για σχετιζόμενες καταστάσεις, όπως άγχος ή κατάθλιψη.
Υποστήριξη εφήβου με αποπραγματοποίηση
Αν και συχνά τα συμπτώματα υποχωρούν από μόνα τους όταν απομακρυνθεί το ερέθισμα, σε ορισμένες περιπτώσεις η κατάσταση γίνεται χρόνια και απαιτεί θεραπεία.
Τρόποι υποστήριξης:
-
Δείξτε υπομονή και κατανόηση
-
Ρωτήστε το άτομο τι πιστεύει ότι μπορεί να το βοηθήσει
-
Ακούστε χωρίς να κρίνετε
-
Συζητήστε πρώτα αν είναι εντάξει να το αγγίξετε – ορισμένοι ενοχλούνται από την επαφή
-
Προσπαθήστε να αναγνωρίσετε τι πυροδοτεί την αποπραγματοποίηση
-
Ενθαρρύνετε και βοηθήστε στην αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας ή υποστήριξης
Αναζήτηση βοήθειας
Εάν ένας έφηβος βιώνει αποπραγματοποίηση, μπορείτε να επικοινωνήσετε με:
-
Ψυχολόγο ή ψυχίατρο
-
Συμβουλευτικά κέντρα ψυχικής υγείας
-
Ομάδες υποστήριξης (δια ζώσης ή διαδικτυακά)
Σύνοψη
Η αποπραγματοποίηση είναι μια ψυχολογική κατάσταση κατά την οποία το άτομο βιώνει τον κόσμο γύρω του ως μη πραγματικό. Συνήθως συνοδεύεται από συνείδηση ότι αυτή η αίσθηση είναι υποκειμενική και δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα.
Συχνά προκαλείται από τραύμα ή έντονο άγχος. Σε πολλές περιπτώσεις τα συμπτώματα υποχωρούν, αλλά όταν επιμένουν, η ψυχοθεραπεία είναι η ενδεδειγμένη θεραπευτική προσέγγιση.
Εάν ένας έφηβος παρουσιάζει σημάδια αποπραγματοποίησης, είναι σημαντικό να ζητηθεί βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας.
