Η φαρμακευτική καινοτομία από την άποψη του ασθενούς

Γράφει η Κατερίνα Κουτσογιάννη, Α’ Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος

Η πρόσβαση του ασθενούς στην καινοτομία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα και ένα από τα συνολικά 14 απαράγραπτα δικαιώματα των ασθενών στην Ευρωπαϊκή Χάρτα Δικαιωμάτων, όπως αυτή υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή το 2007.

Καινοτομία στα φάρμακα σημαίνει αποτελεσματικότητα, εύκολη χρήση και ασφάλεια για τον ασθενή. Είναι εκείνα που θα του εξασφαλίσουν όχι μόνο χρόνια ζωής, αλλά και ποιότητα σε αυτά, αποτελώντας έτσι ένα παράθυρο σε ένα μέλλον όπου σοβαρά και ανίατα νοσήματα θα θεραπεύονται, τα φάρμακα θα είναι περισσότερο ασφαλή και εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή, θα προλαμβάνονται και θα αντιμετωπίζονται γενετικά νοσήματα και η ανάπτυξη της έρευνας θα τίθεται πραγματικά στην υπηρεσία του ανθρώπου προκειμένου να απολαμβάνει μια περισσότερο ποιοτική ζωή.

Για τους ασθενείς η καινοτομία έχει πρόσωπο και όνομα.

Είναι η Μαρία με σπάνιο καρκίνο που κατάφερε να δει το κοριτσάκι της να μεγαλώνει και να πηγαίνει στο σχολείο ανατρέποντας τις προβλέψεις για τρεις μήνες επιβίωση.

Είναι η Κατερίνα που πρόλαβε τη σοβαρή αναπηρία με τη χρήση των βιολογικών παραγόντων για την ρευματοειδή αρθρίτιδα με την οποία είχε διαγνωστεί σε νεαρή ηλικία και τώρα ζει μια φυσιολογική, δραστήρια ζωή χωρίς πόνους και δυσκινησία.

Είναι ο μικρός Μάριος που κατάφερε να αντιμετωπίσει το σοβαρό γενετικό του νόσημα με τη νέα πρωτοποριακή θεραπεία. Είναι χιλιάδες άλλοι συνάνθρωποι μας που η μόνη τους ελπίδα μετά από μια διάγνωση με κάποιο σοβαρό νόσημα βλέπουν ως σανίδα σωτηρίας κάποια νέα θεραπεία.

Γίνεται συνεπώς αντιληπτό ότι τα οφέλη της καινοτομίας αφορούν τόσο τους χρόνιους ασθενείς, όσο και την κοινωνία στο σύνολό της. Στους ασθενείς προσφέρει μεγαλύτερη, πιο υγιή και πιο παραγωγική ζωή, στα Συστήματα Υγείας μεγαλύτερη βιωσιμότητα μειώνοντας κόστη σε άλλους τομείς, όπως για παράδειγμα στις νοσηλείες, ενώ οι οικονομίες ωφελούνται από τη δημιουργία θέσεων εργασίας, τις επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη και τη βελτίωση της παραγωγικότητας των ασθενών. Η δε κοινωνία επωφελείται σημαντικά από το γεγονός ότι η υγεία και ευημερία των πολιτών της τους επιτρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν ως παραγωγικά μέλη της.

Είναι επίσης σημαντικό να αναφέρουμε ότι η καινοτομία εκφράζεται κυρίως σε μακροζωία, καθώς σύμφωνα με τα αποτελέσματα ανάλυσης για το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα την περίοδο 1995-2010, εκτιμάται ότι 0,9 από τα 2 επιπλέον έτη που έχουν προστεθεί στο προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων οφείλονται στη φαρμακευτική καινοτομία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουμε ήδη από το 2002 αύξηση του προσδόκιμου ζωής κατά 3,3 έτη με βασικό παράγοντα την αύξηση νέων φαρμάκων στην αγορά, καινοτόμων θεραπειών αλλά και εμβολίων. Η πανδημία έκανε ορατή την ανάγκη καινοτόμων προσεγγίσεων και το εμβόλιο κατά της Covid-19 αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα προώθησης της έρευνας και ανάπτυξης προς όφελος του παγκόσμιου πληθυσμού.

H καινοτομία βέβαια έχει αξία όταν φθάνει έγκαιρα στους ανθρώπους που την χρειάζονται. Οφείλουμε να τονίσουμε ότι υπάρχουν ασθενείς με σοβαρά νοσήματα όπου ο χρόνος δεν είναι πολυτέλεια και άρα θα πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση το συντομότερο δυνατό στη θεραπεία που μπορεί να τους σώσει τη ζωή. Το ζητούμενο επομένως είναι να έχουμε πρόσβαση στις νέες θεραπείες το συντομότερο δυνατόν, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς ταλαιπωρία και κόστος για τον ίδιο τον ασθενή.

Είναι επίσης γεγονός ότι στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια τα νέα καινοτόμα φάρμακα έρχονται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, αφού οι διαδικασίες αξιολόγησης και διαπραγμάτευσης παρουσιάζουν δομικές αδυναμίες. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA) την περίοδο 2015 έως 2018, από τα συνολικά 172 φάρμακα που έλαβαν έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, μόλις τα 69 αποζημιώθηκαν στη χώρα μας.

Επομένως οι προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ως χώρα στον τομέα της φαρμακευτικής πολιτικής γενικότερα αλλά και στις διαδικασίες αξιολόγησης, διαπραγμάτευσης, έγκρισης και αποζημίωσης των καινοτόμων φαρμάκων παραμένουν πολλές και σύνθετες. Χρειάζεται μια αποτελεσματική στρατηγική έπειτα από ένα θεσμικό και ουσιαστικό διάλογο με όλους τους επιστημονικούς, επιχειρηματικούς και κοινωνικούς εταίρους. Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση Ασθενών Ελλάδας έχει καταθέσει τις προτάσεις της από τον Μάρτιο του 2021 συμβάλλοντας εποικοδομητικά στη διαδικασία του διαλόγου, με γνώμονα πάντοτε τη διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών στο φάρμακό τους και τη βιωσιμότητα της φαρμακευτικής πολιτικής της χώρας μας.

Ειδικότερα αναφερόμενοι στο διάλογο, οι ασθενείς ως οι τελικοί αποδέκτες των νέων θεραπειών, θα πρέπει οπωσδήποτε να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα ως ισότιμοι εταίροι, καθώς μπορούν να αποτελέσουν το συνδετικό κρίκο μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων, με τελικό στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης στην καινοτομία.

Οι ανάγκες των ασθενών είναι απαραίτητο να αποτελούν προτεραιότητα στην έρευνα και τον σχεδιασμό των κλινικών μελετών από τα πρώτα κιόλας στάδια, ενώ στις νέες θεραπείες θα πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι οι ασθενείς, χωρίς αποκλεισμούς και ανισότητες. Η συνεργασία, ο διάλογος και η αλληλεπίδραση όλων των εμπλεκομένων μερών είναι μονόδρομος, ειδικά σήμερα που δοκιμάζεται η βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας ενώ παράλληλα οι ανεκπλήρωτες ανάγκες των ασθενών όλο και αυξάνονται.

Με το πάγιο αίτημα θεσμοθέτησης της φωνής των ασθενών να εκπληρώνεται τον περασμένο Μάιο στο Άρθρο 60 του Ν. 4931/2022 και την Ένωση Ασθενών Ελλάδας να καθίσταται πλέον ισάξια συνομιλήτρια της Πολιτείας στη χάραξη πολιτικών υγείας, παραμένουμε σε ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και την Πολιτεία. Στόχος, η από κοινού εύρεση λύσεων που θα δώσουν περεταίρω πρόσβαση των ασθενών στην καινοτομία, συμβάλλοντας με σειρά τους αποφασιστικά, στην ανάγκη για ευρύτερο εκδημοκρατισμό των ζητημάτων Υγείας.

Πηγή: Έντυπο «Περί Υγείας»