Καρκίνος και πρόληψη
Γράφει ο Ευάγγελος Φραγκούλης, Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός, MSc, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ακαδημίας Οικογενειακής Ιατρικής, Αναπληρωτής Επικεφαλής Ιατρός ΕΔΟΕΑΠ, μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Καρδιαγγειακών Συλλόγων Πρωτογενούς Περίθαλψης (EPCCS)
Μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών κοινών ειδών καρκίνου κάνοντας υγιεινές επιλογές. Οι προληπτικές εξετάσεις μπορούν να εντοπίσουν ορισμένους καρκίνους νωρίς, όταν η θεραπεία αποδίδει καλύτερα. Eμβόλια μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη κάποιων μορφών καρκίνου.
Υγιεινές επιλογές
Τα περισσότερα είδη καρκίνου προκαλούνται από συνδυασμό παραγόντων στην πορεία του χρόνου- γενετικούς παράγοντες – γονίδια που λαμβάνετε από τους γονείς σας, περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το ηλιακό φως ή η ρύπανση, εργασιακοί παράγοντες, προσωπικές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, το φαγητό που τρώτε και τα φάρμακα που λαμβάνετε.
Δεν μπορείτε να αλλάξετε ορισμένους παράγοντες κινδύνου, όπως τα γονίδιά σας, αλλά μπορείτε να αποφύγετε εντελώς ή εν μέρει άλλους παράγοντες κινδύνου κάνοντας υγιεινές επιλογές.
Αποφυγή Καπνού
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο και το κάπνισμα είναι ο υπ’ αριθμόν ένας παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο του πνεύμονα. Το κάπνισμα συνδέεται με περίπου 80% – 90% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα, ενώ μπορεί να προκαλέσει καρκίνο σχεδόν οπουδήποτε στο σώμα. Το παθητικό κάπνισμα προκαλεί επίσης καρκίνο του πνεύμονα. Όταν ένα άτομο αναπνέει παθητικά καπνό, είναι σαν να καπνίζει.
Προστασία δέρματος
Η έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου φαίνεται να είναι ο σημαντικότερος περιβαλλοντικός παράγοντας που εμπλέκεται στην ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος. Για να αποτρέψετε τον καρκίνο του δέρματος, ενώ βρίσκεστε σε εξωτερικούς χώρους, προστατευτείτε παραμένοντας στη σκιά, εφαρμόζοντας αντηλιακό και φορώντας ρούχα με αντιηλιακή προστασία, καπέλο και γυαλιά ηλίου.
Περιορισμός της πρόσληψης αλκοόλ
Η κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης έξι ειδών καρκίνου. Όσο λιγότερο αλκοόλ πίνετε, τόσο χαμηλότερος είναι ο κίνδυνος για καρκίνο.
Διατήρηση υγιούς βάρους
Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία έχουν συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης 13 τύπων καρκίνου. Προκαλούν αλλαγές στο σώμα που συμβάλλουν στην εμφάνιση καρκίνου, όπως μακροχρόνια φλεγμονή και υψηλότερα από τα κανονικά επίπεδα ινσουλίνης, IGF-1 και ορμονών φύλου. Ο κίνδυνος καρκίνου αυξάνεται όσο περισσότερο πλεονάζον βάρος έχει ένα άτομο και για όσο περισσότερο χρόνο είναι υπέρβαρο.
Εξέταση για ηπατίτιδα C
Η χρόνια ηπατίτιδα από ιό ηπατίτιδας C μπορεί προοδευτικά να οδηγήσει σε ηπατική βλάβη, κίρρωση ή και καρκίνο του ήπατος. Οι ενήλικες πρέπει να υποβληθούν τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους σε έλεγχο για ηπατίτιδα C.
Προσυμπτωματικός έλεγχος
Ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος, ο έλεγχος πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων και σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που προτείνουν οι επιστημονικές συστάσεις, μπορεί να εντοπίσει έγκαιρα καρκίνους του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου, όταν η θεραπεία είναι πιθανό να αποδώσει καλύτερα. Προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύμονα συστήνεται σε ανθρώπους που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο. Προσυμπτωματικός έλεγχος για άλλα είδη καρκίνου δεν έχει αποδειχθεί πως μπορεί να μειώσει τους θανάτους από αυτά ή τα διαθέσιμα δεδομένα είναι ανεπαρκή για την αξιολόγηση του λογού οφέλους-κινδύνου από αυτόν.
Καρκίνος του μαστού
Οι μαστογραφίες είναι ο καλύτερος τρόπος για τον έγκαιρο εντοπισμό του καρκίνου του μαστού, όταν είναι ευκολότερο να αντιμετωπιστεί και πριν γίνει αρκετά μεγάλος για να είναι ψηλαφητός ή να προκαλεί συμπτώματα.
Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας
Το HPV DNA τεστ και το τεστ Παπανικολάου μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ή στον έγκαιρο εντοπισμό του. Το τεστ HPV αναζητά τον ιό (ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων) που μπορεί να προκαλέσει κυτταρικές αλλαγές στον τράχηλο της μήτρας.
Το τεστ Παπανικολάου αναζητά προκαρκινικές αλλοιώσεις στον τράχηλο, που μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο, εάν δεν αντιμετωπιστούν.
Καρκίνος του παχέος εντέρου
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αναπτύσσεται από προκαρκινικούς πολύποδες στο παχύ έντερο. Η κολονοσκόπηση μπορεί να βρει προκαρκινικούς πολύποδες, ώστε να αφαιρεθούν πριν εξαλλαγούν. Επίσης εντοπίζει τον καρκίνο του παχέος εντέρου νωρίς, όταν η θεραπεία λειτουργεί καλύτερα.
Καρκίνος του πνεύμονα
Ετήσιος προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύμονα με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης συστήνεται σε βαρείς καπνιστές, που έχουν καπνίσει τουλάχιστον 20 πακέτα- έτη (πχ 1 πακέτο την ημέρα για 20 έτη ή 2 πακέτα την ημέρα για 10 έτη) και καπνίζουν τώρα ή έχουν κόψει το κάπνισμα τα τελευταία 15 χρόνια και είναι μεταξύ 50-80 ετών.
Εμβόλια
Το εμβόλιο έναντι του HPV μπορεί να αποτρέψει πολλά είδη καρκίνου και το εμβόλιο έναντι της ηπατίτιδας Β μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του καρκίνου του ήπατος.
Εμβόλιο έναντι του HPV
Ορισμένοι καρκίνοι προκαλούνται από τον ιό HPV, μια πολύ κοινή σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη. Το εμβόλιο προστατεύει από τους τύπους HPV που προκαλούν συχνότερα αυτούς τους καρκίνους.
Συστήνεται σε παιδιά ηλικίας 11- 12 ετών, αλλά και σε όλους έως την ηλικία των 26 ετών, εάν δεν έχουν ήδη εμβολιαστεί. Λειτουργεί καλύτερα όταν χορηγείται πριν από οποιαδήποτε έκθεση στον ιό. Δεν υποκαθιστά τον τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Εμβόλιο ηπατίτιδας Β
Η ηπατίτιδα Β είναι μια ηπατική νόσος που προκαλείται από τον ιό της ηπατίτιδας Β. Η σοβαρότητά της κυμαίνεται από ήπια, που διαρκεί μερικές εβδομάδες (οξεία), έως σοβαρή, χρόνια λοίμωξη, που μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική νόσο ή καρκίνο του ήπατος.
Πηγή: Έντυπο «Περί Υγείας»