Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη
Πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι είναι επίσημα διαγνωσμένοι με διαβήτη στην Ελλάδα, ενώ παγκοσμίως το νούμερο αγγίζει τα 500 εκατομμύρια.
Γράφει ο: Αριστείδης Χ. Κερασώτης, Ενδοκρινολόγος, Διευθυντής, Τμήμα Ενδοκρινολογίας – Διαβήτη – Οστεοπόρωσης, ΙΑΣΩ Μαιευτική Κλινική & ΙΑΣΩ Γενική
Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) είναι μία παθολογική κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να διαχειρισθεί σωστά την γλυκόζη που κυκλοφορεί στο αίμα. Η κυριότερη ορμόνη, η υπεύθυνη για την διαχείριση αυτή, η ινσουλίνη, είτε δεν παράγεται από το πάγκρεας, όπως στον διαβήτη τύπου 1 (τον λεγόμενο νεανικό σακχαρώδη διαβήτη), είτε παράγεται, ίσως και σε μεγάλη ποσότητα, αλλά δεν μπορεί, για διάφορους λόγους, να αξιοποιήσει επαρκώς και να εισαγάγει στα κύτταρα την κυκλοφορούσα στο αίμα γλυκόζη (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2). Αποτέλεσμα είναι η γλυκόζη να κυκλοφορεί σε παθολογικά μεγάλες ποσότητες στο αίμα, με μακροχρόνια συνέπεια να υπάρχουν καταστροφικές επιπτώσεις σε όλα σχεδόν τα όργανα.
Πρόκειται για μία νόσο ευρύτατα διαδεδομένη παγκοσμίως, η οποία παρουσιάζει αυξητικό ρυθμό. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι είτε είναι επίσημα διαγνωσμένοι ότι πάσχουν από διαβήτη είτε πάσχουν από προ-διαβήτη, παγκοσμίως δε πάνω από 500 εκατομμύρια. Τα αίτια για την αυξητική αυτή τάση εμφανίσεως της νόσου είναι πολλά. Πέρα από την γονιδιακή προδιάθεση και και το επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό, οι ανθυγιεινές συνήθειες της σύγχρονης ζωής παίζουν αποδεδειγμένα σημαντικό ρόλο στην πρόκληση, εμφάνιση και επιδείνωση της νόσου.
Απο τις συνήθειες της ζωής η έλλειψη σωματικής ασκήσεως, και κυρίως η κακή διατροφή φαίνεται ότι είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής παγκοσμίως ευνοεί την ανάπτυξη και την αυξητική τάση αυτών των παραγόντων. Η καθιστική ζωή, σε συνδυασμό με την μείωση της σωματικής δραστηριότητας αποτελεί καθημερινό γεγονός σε όλο και μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων. Η κακή διατροφή, πλούσια σε ανθυγιεινά λιπαρά και θερμίδες και φτωχή σε υγιεινές επιλογές, είναι μία δυσάρεστη καθημερινότητα.
Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η δραματική αύξηση, ιδίως τα τελευταία χρόνια, της παχυσαρκίας. Μία από τις κυριότερες επιπτώσεις της είναι η εμφάνιση του ΣΔ τύπου 2, ο οποίος αφορά στο μεγαλύτερο ποσοστό των διαβητικών ασθενών. Ο συνδυασμός της παχυσαρκίας με τον ΣΔ τύπου 2 αποτελεί την σημαντικότερη ίσως αιτία για την πρόκληση καρδιοπαθειών και εγκεφαλικών επεισοδίων, με ολέθριες αν όχι μοιραίες συνέπειες.
Εκτός απο τον ΣΔ τύπου 1 και τύπου 2 υπάρχουν και άλλες, σπανιότερες μορφές ΣΔ. Από αυτές, συχνότερη και σημαντική, είναι ο διαβήτης της εγκυμοσύνης. Παρουσιάζει και αυτός αυξητική τάση, εν μέρει και λόγω της παχυσαρκίας και της αυξήσεως της ηλικίας των εγκύων. Οφείλεται στην ανταγωνιστική προς την ινσουλίνη, δράση των ορμονών της εγκυμοσύνης. Εμφανίζεται συνήθως στο δεύτερο τρίμηνο και είναι συνήθως παροδικός, δηλαδή υποχωρεί συνήθως μετά τον τοκετό. Η αντιμετώπισή του, είτε με δίαιτα μόνο, είτε και με την χορήγηση ινσουλίνης, είναι σημαντική, διότι σχετίζεται με την ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου. Οι γυναίκες με διαβήτη της εγκυμοσύνης έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα αναπτύξεως ΣΔ τύπου 2 στο μέλλον.
Ευτυχώς ο ΣΔ είναι σχετικά εύκολο να διαγνωσθεί. Η απλή μέτρηση της γλυκόζης αίματος νηστείας στο μικροβιολογικό εργαστήριο (και όχι η μέτρηση της γλυκόζης στο δάχτυλο με τα μηχανήματα μετρήσεως γλυκόζης) είναι αρκετή για την διάγνωση, εάν είναι πάνω απο τα φυσιολογικά όρια, τουλάχιστον σε δύο μετρήσεις. Επίσης, διαγνωστική είναι και η μέτρηση πάνω από ένα καθορισμένο όριο σε οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, ανεξάρτητα από την λήψη φαγητού. Σε αρκετές περιπτώσεις κρίνεται αναγκαία η λεπτομερέστερη εξέταση με την διενέργεια καμπύλης γλυκόζης. Ανάλογα με τα αποτελέσματα η καμπύλη κρίνεται φυσιολογική, ενδιάμεση και παθολογική.
Όταν η καμπυλη είναι ενδιάμεση, τότε υπάρχει η κατάσταση που λέγεται προδιαβήτης. Βρίσκεται ανάμεσα στο φυσιολογικό και τον ΣΔ. Δεδομένου ότι ο ΣΔ τύπου 2 (σε αντίθεση με τον ΣΔ τύπου 1) αργεί πολύ, ίσως και δεκαετίες, να εμφανισθεί και να διαγνωσθεί, οι ασθενείς διέρχονται όλο αυτό το χρονικό διάστημα στην κατάσταση του προ-διαβήτη χωρίς να το γνωρίζουν διότι δεν υπάρχουν συμπτώματα. Οι επιπλοκές του ΣΔ μπορεί να ξεκινήσουν από αυτό το διάστημα, και για τον λόγο αυτό είναι σημαντική η βελτίωση των συνθηκών ζωής (διατροφή, άσκηση) ή και η χορήγηση αντιδιαβητικών φαρμάκων σε ορισμένες περιπτώσεις.
Ο ΣΔ παρουσιάζει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπλοκές. Η υπογλυκαιμία, όταν η γλυκόζη πέσει κάτω από τα φυσιολογικά όρια, είναι μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση. Μακροχρονίως επηρεάζονται όλα τα αγγεία του οργανισμού και οι επιπτώσεις αφορούν σε όλο το σώμα. Οι σοβαρές καρδιοπάθειες και τα εγκεφαλικά επεισόδια με θανατηφόρο συχνά κατάληξη βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των επιπλοκών. Η διαβητική νεφροπαθεια αποτελεί σημαντική αιτία κατάληξεως στον τεχνητό νεφρό. Ο ΣΔ θεωρείται συχνότατη αιτία τυφλώσεως στους ενήλικες. Η διαβητική νευροπάθεια και η αγγειοπάθεια είναι πολύ συχνές στην μακροχρόνια πορεία του ΣΔ. Γενικά, οι επιπλοκές είναι αποτέλεσμα αφενός της κακής αντιμετωπίσεως και αφετέρου της χρονιότητας της νόσου.
Η αντιμετώπιση του ΣΔ είναι πολυεπίπεδη. Δεδομένου ότι πρόκειται για χρόνια, μη ιάσιμη προς το παρόν νόσο, η ρύθμιση του κρίνεται απολύτως αναγκαία. Σήμερα, εκτός απο την χορήγηση ινσουλίνης, υπάρχει ευτυχώς πληθώρα νεότερων φαρμακευτικών σκευασμάτων, είτε σε δισκία είτε σε ενέσιμη μορφή, τα οποία είναι αποτελεσματικά. Ιδίως τα φάρμακα σε ενέσιμη μορφή μπορεί να βοηθήσουν και στην μείωση του σωματικού βάρους. Σύμφωνα με τελευταία επιστημονικά δεδομένα, κάποια από αυτά τα σκευάσματα έχουν αποδείξει ότι έχουν και προστατευτική δράση στην καρδιά. Η αντλία ινσουλίνης (κυρίως αφορά στον ΣΔ τύπου 1) εξελίσσεται τεχνολογικά συνεχώς και προσφέρει αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου.
Κανένα φάρμακο δεν μπορεί να είναι αρκετά αποτελεσματικό εάν δεν αποφασίσει ο διαβητικός, κυρίως εάν είναι παχύσαρκος, να αλλάξει δραστικά τον τρόπο ζωής. Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών, και η μείωση του σωματικού βάρους επί παχυσαρκίας, είναι «φάρμακα» για την αντιμετώπιση της νόσου στα αρχικά στάδια τουλάχιστον και επιβεβλημένες εφ’ όρου ζωής. Ειδικότερα στο στάδιο του προ-διαβήτη είναι δυνατόν να επιβραδύνουν την επίσημη εμφάνιση του ΣΔ τύπου 2 γιά πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι στα αρχικά στάδια δεν παρουσιάζει συμπτώματα, η τακτική μέτρηση γλυκόζης στο αίμα καθίσταται επιβεβλημένη σε όλους τους ενήλικες. Η πρόληψη και εδώ είναι ο σημαντικότερος παράγων.
Πηγή: Έντυπο «Περί Υγείας»