Σχιζοφρένεια: Συμπτωματολογία και θεραπευτικές προσεγγίσεις

 Γράφει η Κυριακή Δεγαΐτα

Η νόσος που εμφανίζεται με συχνότητα 1 στα 300 άτομα παγκοσμίως.

Η σχιζοφρένεια είναι ένα είδος μακροχρόνιας ψύχωσης, στην οποία ο ασθενής μεταξύ άλλων εμφανίζει ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις, με αποτέλεσμα να ακούει ή να βλέπει πράγματα, τα οποία δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα. Οι ασθενείς δυσκολεύονται να κάνουν καθημερινές δραστηριότητες πχ να κοινωνικοποιηθούν ή ακόμα και να ασχοληθούν με την προσωπική τους υγιεινή. Έχει παρατηρηθεί πως η νόσος κάνει την εμφάνισή της είτε σε άτομα που βρίσκονται στην εφηβεία είτε σε νεαρούς ενήλικες, δηλαδή, σε ηλικίες μεταξύ 16 και 30 ετών. Η σχιζοφρένεια είναι μια σοβαρή, μακροχρόνια ψυχική νόσος που εμφανίζεται με συχνότητα 1 στα 300 άτομα παγκοσμίως! Όπως συμβαίνει σε πολλές νόσους είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωσή της, προκειμένου ο ασθενής να λάβει το συντομότερο δυνατό την απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή.

Συμπτωματολογία

Τα συμπτώματα της νόσου διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, αλλά κατά κύριο λόγο ταξινομούνται σε 3 κατηγορίες:

• Συμπτώματα ψύχωσης: Περιλαμβάνουν αλλαγές στον τρόπο που το άτομο σκέφτεται, δρα και αντιμετωπίζει γενικότερα τον κόσμο γύρω του. Tο άτομο μπορεί να χάσει την αίσθηση της πραγματικότητας όσον αφορά τον περίγυρό του και να αντιλαμβάνεται τον κόσμο με διαστρεβλωμένο τρόπο. Για μερικούς ανθρώπους αυτά τα συμπτώματα έρχονται και φεύγουν, ενώ για άλλους παραμένουν σταθερά. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο βιώνει παραισθήσεις, στις οποίες βλέπει, μυρίζει, γεύεται, αισθάνεται κάτι το οποίο δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Συνήθως, οι ασθενείς με σχιζοφρένεια ακούνε φωνές και αυτό συμβαίνει αρκετό καιρό πριν η οικογένειά τους το αντιληφθεί. Επιπλέον, συχνές είναι οι ψευδαισθήσεις, όπου οι ασθενείς έχουν ισχυρές απόψεις για κάτι που φαίνονται εντελώς παράλογες για τους γύρω τους, όπως για παράδειγμα μπορεί να πιστεύουν ψευδώς ότι διατρέχουν κάποιο κίνδυνο ή ότι κάποιοι άλλοι άνθρωποι θέλουν να τους βλάψουν, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Επιπρόσθετα, οι ασθενείς παρουσιάζουν διαταραχές στη σκέψη τους, με αποτέλεσμα, επί παραδείγματι, να σταματούν να μιλούν στη μέση ενός συλλογισμού τους, να πετάγονται από το ένα θέμα στο άλλο ή ακόμα και να δημιουργούν λέξεις δίχως νόημα. Τέλος, μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές στην κίνηση και να επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά κάποιες συγκεκριμένες κινήσεις.
• Συμπτώματα αρνητικού συνδρόμου: Υπάρχει μια κλίμακα θετικού και αρνητικού συνδρόμου, η οποία χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων ασθενών με σχιζοφρένεια. Εκδόθηκε το 1987 από τους Stanley Kay, Lewis Opler και Abraham Fiszbein και χρησιμοποιείται ευρέως στη μελέτη της αντιψυχωτικής θεραπείας. Ειδικότερα το άτομο χάνει το κίνητρό του, το ενδιαφέρον και την απόλαυση για καθημερινές δραστηριότητες, αποστρέφεται από κάθε είδους κοινωνική συναναστροφή ή δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματά του. Το άτομο δυσκολεύεται να οργανώσει καθημερινές δουλειές όπως το να πάει για ψώνια στο σούπερ μάρκετ, αδυνατεί να βιώσει την οποιαδήποτε χαρά, αποφεύγει να κοινωνικοποιηθεί, δεν έχει πολλή ενέργεια και παθητικοποιείται, ενώ σε ακραίες περιπτώσεις ενδέχεται να σταματήσει και να μιλάει ή ακόμα και να κινείται μια κατάσταση που λέγεται κατατονία. Τα εν λόγω συμπτώματα συγχέονται πολλές φορές λαθεμένα με κατάθλιψη ή κάποιου άλλου είδους ψυχική νόσο.
• Διαταραχές στις γνωσιακές και νοητικές λειτουργίες: Ο ασθενής εμφανίζει διαταραχές στην προσοχή, στη συγκέντρωσή του και στη μνήμη του. Γι’ αυτό δυσκολεύεται να ακολουθήσει την πορεία μια συζήτησης, να μάθει νέα πράγματα, να θυμηθεί κανονισμένα ραντεβού και υποχρεώσεις ή αντιμετωπίζει προβλήματα με το να επεξεργαστεί πληροφορίες, προκειμένου να πάρει κάποιες αποφάσεις για τη ζωή του.

Φαρμακευτική Αντιμετώπιση

Για την θεραπεία της σχιζοφρένειας χρησιμοποιούνται αντιψυχωσικά ή αλλιώς νευροληπτικά φάρμακα τα οποία χωρίζονται σε 3 κατηγορίες:

• Πρώτης γενιάς χαμηλής ισχύος αντιψυχωσικά: Θειοριδαζίνη και χλωροπρομαζίνη που κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία Thorazine.
• Πρώτης γενιάς αντιψυχωσικά υψηλής ισχύος: Αλοπεριδόλη(εμπορική ονομασία Haldol), Θειοθιξίνη (εμπορική ονομασία Navane), Λοξαπίνη(εμπορική ονομασία Loxitane), Περφαιναζίνη, Πιμοζίδη(εμπορική ονομασία Οrap), Προχλωρφαιναζίνη(εμπορική ονομασία Compazine),Τριφλουοροπεραζίνη(εμπορική ονομασία Stelazine),φλουφαιναζίνη (εμπορική ονομασία Prolixin).
• Δεύτερης γενιάς αντιψυχωσικά: Αριπιπραζόλη (εμπορική ονομασία Abilify), Ασεναπίνη (εμπορική ονομασία Saphris), Ζιπρασιδόνη (εμπορική ονομασία Geodon), Ιλοπεριδόνη (εμπορική ονομασία Fanapt), Κλοζαπίνη (εμπορική ονομασία Clozaril), Κουετιαπίνη (εμπορική ονομασία Seroquel), Λουρασιδόνη (εμπορική ονομασία Latuda), Ολανζαπίνη (εμπορική ονομασία Zyprexa), Παλιπεριδόνη (εμπορική ονομασία Invega), Ρισπεριδόνη(εμπορική ονομασία Risperdal).

Παρά το γεγονός ότι τα αντιψυχωσικά φάρμακα χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο στη θεραπεία της σχιζοφρένειας, δε λειτουργούν το ίδιο αποτελεσματικά για τον κάθε ασθενή.

Γι’ αυτό λοιπόν γίνονται περαιτέρω έρευνες για την ασθένεια. Έτσι, ένας οργανισμός με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής που λέγεται Karuna Therapeutics εισήγαγε ένα νέο φάρμακο το επονομαζόμενο KarXT. Αποτελεί μια νέα πιθανή φαρμακολογική προσέγγιση που είναι συνδυασμός 2 φαρμάκων του μουσακρινικού αγωνιστή xanomeline και του trospium chloride. Το xanomeline χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τη νόσο του Alzheimer όμως διακόπηκε το 1998 λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών και ομοίως δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη σχιζοφρένεια λόγω των χολινεργικών ανεπιθύμητων ενεργειών. Όμως, κατόπιν ερευνών βρέθηκε ότι το xanomeline σε συνδυασμό με το trospium chloride δεν επηρεάζει τόσο το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και αυξάνει τη συγκέντρωσή του στο πλάσμα κατά 10%. Στη φάση 1 των κλινικών μελετών αποδείχθηκε πως πράγματι το xanomeline συνδυαστικά με το trospium chloride παρουσιάζει λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από ότι αν χορηγηθεί το xanomeline μόνο του και ο συνδυασμός αυτός φαινόταν καλά ανεκτός από τους ασθενείς. Πραγματοποιήθηκε και 2^η φάση κλινικών δοκιμών στην οποία μειώθηκε η δόση του xanomeline και αυξήθηκε το trospium, ωστόσο προέκυψαν αντιχολινεργικές ανεπιθύμητες ενέργειες (δυσκοιλιότητα, ξηροστομία, υπνηλία) που δε είναι καλά ανεκτές από συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού όπως για παράδειγμα γηριατρικούς ασθενείς, ασθενείς με κατακράτηση ούρων, γαστροπάρεση (στομαχική παράλυση) ή γλαύκωμα κλειστής γωνίας.

Συμπερασματικά, λοιπόν, θα λέγαμε πως εάν επιτευχθεί καλύτερη δοσολογία ανάμεσα στην ποσότητα του xanomeline και του trospium chloride θα είναι μια πολύ καλή εναλλακτική λύση για πολλούς ασθενείς γι τους οποίους τα κοινά αντιψυχωσικά δεν είναι τόσο αποτελεσματικά. Το KarXT έχει τη δυναμική, σε αντίθεση με τις τρέχουσες θεραπείες των αντιψυχωσικών, να θεραπεύσει και συμπτώματα όπως κοινωνική αποστροφή, αλλά και γνωσιακά προβλήματα και προβλήματα μνήμης. Μάλιστα το KarXT πιθανολογείται να μπορεί να καταπολεμήσει και την ψύχωση που σχετίζεται με την άνοια στην περίπτωση της νόσου του Alzeimer και μάλιστα έχει ήδη ξεκινήσει η φάση 3 των κλινικών μελετών για το σκοπό αυτό.

ΠΗΓΗ: Έντυπο «Περί Υγείας»