Τα οστά έχουν το δικό τους κύκλο ζωής και μεταβολισμού. Ιδίως στις γυναίκες, πρόκειται για έναν κύκλο «ζωής και θανάτου» που κυβερνάται από τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη, αλλά σχεδόν πάντοτε καταλήγει σε κάποιου βαθμού οστεοπόρωση.
Είναι το τίμημα της πτώσης των ορμονών μετά την εμμηνόπαυση.
Η οστεοπόρωση προσβάλλει τις γυναίκες 8 φορές περισσότερο σε σχέση με τους άντρες, συνολικά. Μία στις δυο γυναίκες μετά την ηλικία των 50 ετών θα υποφέρει τουλάχιστον για μια φορά στη ζωή της από κάταγμα, που οφείλεται σε οστεοπόρωση.
Η οστεοπόρωση πλήττει 200 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως ανά έτος. Σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες ηλικίας 40 ως 60 ετών τα κατάγματα αυξάνονται κατά 10 φορές, κάτι που δεν συμβαίνει στους άντρες.
Οι συχνότερες θέσεις εντόπισης καταγμάτων στις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση είναι: κατάγματα σπονδύλων, αυχένα, κεφαλής μηριαίου οστού, καρπού, ιδίως στο άκρο της κερκίδας (κάταγμα Colles). Τα κατάγματα Colles στην κερκίδα συμβαίνουν 10 φορές συχνότερα στις γυναίκες ηλικίας 55 ετών, σε σχέση με τις γυναίκες ηλικίας 35 ετών.
Αποκατάσταση της οστικής μάζας
Υπάρχουν πολλές παράμετροι που πρέπει να τεθούν υπόψη όταν διαλέγουμε τη σωστή θεραπεία για την οστεοπόρωση:
-Το φύλο. Μερικά φάρμακα έχουν ένδειξη μόνο για τις γυναίκες, όπως π.χ. η ορμονική υποκατάσταση με οιστρογόνα ή οιστρογόνα-προγεστερόνη, η καλσιτονίνη σολομού, το ρανελανικό στρόντιο, η παραθορμόνη καθώς και ορισμένα διφωσφονικά φάρμακα.
-Η ηλικία. Ορισμένα φάρμακα είναι πιο κατάλληλα για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ενώ άλλα για μεγαλύτερες ηλικίες.
-Αν δεν έχετε φτάσει σε εμμηνόπαυση. Γενικά, τα φάρμακα της οστεοπόρωσης δεν συνιστώνται για προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ορισμένα φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν έγκριση στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που έχουν εγκατεστημένη οστεοπόρωση ως αποτέλεσμα μακροχρόνιας χρήσης κορτικοστεροειδών. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ιατροί μπορεί να συνταγογραφήσουν φάρμακο εάν υπάρχει στο ιστορικό της γυναίκας πρόσφατο κάταγμα λόγω χαμηλής οστικής πυκνότητας ή αν υπάρχει σοβαρή απώλεια βάρους από κάποια άλλη ιατρική αιτία. Συνήθως όμως προτιμάται η θεραπεία της υποκείμενης αιτίας.
-Πόσο σοβαρή είναι η οστεοπόρωση. Τα φάρμακα για την οστεοπόρωση λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους. Ενα άτομο με σοβαρή, εγκατεστημένη οστεοπόρωση χρειάζεται διαφορετική στρατηγική θεραπείας και άρα διαφορετικό φάρμακο από ένα άλλο άτομο με ηπιότερη νόσο.
-Συνοδά προβλήματα υγείας. Ο ιατρός σας θα εκτιμήσει και άλλα προβλήματα υγείας που έχετε προκειμένου να αποφασίσει ποια φαρμακευτική αγωγή πρέπει να σας συστήσει. Αν π.χ. έχετε ιστορικό νεοπλασίας του μαστού ή έχετε πάθει θρόμβωση, θα πρέπει να αποφύγετε την οιστρογονική υποκατάσταση. Αν, από την άλλη, έχετε εκτεθεί σε ακτινοθεραπεία, δεν θα πρέπει να λάβετε π.χ. τεριπαρατίδη.
-Προσωπικές προτιμήσεις. Μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να πειθαρχήσουν απόλυτα σε μία φαρμακευτική στρατηγική, ο καθένας για διάφορους λόγους. Κάποιοι προτιμούν ταμπλέτες και άλλοι ενδοφλέβιες θεραπείες. Αλλοι απορρίπτουν την καθημερινή χορήγηση φαρμάκων και προτιμούν εβδομαδιαία ή μηνιαία θεραπεία ή σε ακόμα μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Μερικοί πάλι εμφανίζουν υπερευαισθησία σε κάποια φαρμακευτικά σκευάσματα ή απλά μπορεί να είναι προκατειλημμένοι απέναντι σε κάποια θεραπεία. Οι παρενέργειες ενός φαρμάκου δεν είναι ίδιες σε όλους. Αν συμβαίνει κάτι ανάλογο και με τη δική σας περίπτωση, θα πρέπει να ενημερώσετε τον ιατρό σας. Θα συζητήσετε μαζί του τα υπέρ και κατά ενός φαρμάκου για να αποφασίσετε αν προτίθεστε να ακολουθήσετε τη θεραπεία. Κάθε άνθρωπος δεν είναι ίδιος και δεν ταιριάζουν όλα τα φάρμακα σε όλους. Ενημερώστε τον ιατρό σας για τις προθέσεις σας απέναντι στη χορηγηθείσα θεραπεία. Καλύτερα να παίρνετε ένα φάρμακο που ίσως δεν ταιριάζει ακριβώς στην περίπτωσή σας, παρά να μείνετε οικειοθελώς χωρίς θεραπεία και χωρίς να το γνωρίζει ο ιατρός σας.
Πόσο καιρό πρέπει να διαρκεί η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής
Ο προσωπικός σας ιατρός θα πρέπει να κρίνει αναλογιζόμενος πολλούς παράγοντες, όπως τη μέτρηση οστικής πυκνότητας στην οποία υποβληθήκατε, το φύλο, την ηλικία, την παρουσία καταγμάτων, τις καθημερινές σας συνήθειες (αλκοόλ, κάπνισμα, διατροφή) και τα συνοδά ιατρικά προβλήματά σας, ώστε να πάρει απόφαση για το αν θα πρέπει να συνεχίσετε, να σταματήσετε ή να αλλάξετε φαρμακευτική αγωγή. Η σωστή ιατρική πρακτική είναι προφανώς η εξατομίκευση του προβλήματος και το καλύτερο θα ήταν η επανεκτίμηση της αγωγής κάθε έτος. Οσοι λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή με διφωσφονικά θα πρέπει να συζητήσουν με τον ιατρό τους το θέμα της συνέχισης ή όχι της αγωγής μετά την παρέλευση 3 με 5 ετών. Οσοι λαμβάνουν αγωγή με παραθορμόνη ή τεριπαρατίδη πρέπει να σταματήσουν την αγωγή στους 24 μήνες ή να αλλάξουν φαρμακευτική αγωγή. Προσοχή όμως, δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνετε αποφάσεις για τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής σας ερήμην του προσωπικού σας ιατρού.
Οταν ένα άτομο παρουσιάζει καλή ανταπόκριση στην αγωγή μπορεί να τεθεί στη λεγόμενη «περίοδο διακοπών από το φάρμακο» (drug holiday). Είναι μια περίοδος στην οποία διακόπτεται η χορήγηση του φαρμάκου (συνήθως διφωσφονικού) και παρακολουθείται ο ασθενής με μετρήσεις οστικής πυκνότητας. Η περίοδος αυτή συνήθως έρχεται στα πέντε χρόνια μετά τη θεραπεία, ενώ κάποιοι ειδικοί την εφαρμόζουν όταν ο ασθενής έχει βελτίωση ή σταθερή τιμή στην οστική πυκνότητά του σε μετρήσεις που απέχουν 2 έτη μεταξύ τους, γεγονός που δείχνει καλή ανταπόκριση στην αγωγή.