Υπέρηχοι κατά του καρκίνου: Η «ιστοτριψία» φέρνει επανάσταση στην ιατρική

Η Ζεν Σου δεν φανταζόταν ότι η ενόχληση των συναδέλφων της από τον θόρυβο των υπερήχων στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν θα οδηγούσε σε μια επαναστατική ανακάλυψη για την αντιμετώπιση του καρκίνου.

Η τεχνική που ανακάλυψε, γνωστή σήμερα ως «ιστοτριψία», ανοίγει νέους δρόμους για μη επεμβατικές θεραπείες, αξιοποιώντας εστιασμένο ήχο αντί για χειρουργική επέμβαση.

Η ανακάλυψη ξεκίνησε από ένα παράπονο

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Ζεν Σου, διδακτορική φοιτήτρια βιοϊατρικής μηχανικής, πειραματιζόταν με καρδιές χοίρων προσπαθώντας να διαλύσει παθολογικό ιστό χωρίς νυστέρι.

Όπως αναφέρει το BBC, χρησιμοποιούσε ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας για μηχανική καταστροφή ιστού, όμως οι συνεχείς δονήσεις και οι θόρυβοι προκάλεσαν παράπονα από τους συναδέλφους της.

Για να αποφύγει την ενόχληση, η Σου αύξησε τη συχνότητα των υπερήχων σε επίπεδα μη αντιληπτά από το ανθρώπινο αυτί.

Το αποτέλεσμα ήταν απροσδόκητο: «Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα από την ενεργοποίηση της συσκευής, είδα μια μικρή τρύπα να ανοίγει στον ιστό της καρδιάς του χοίρου. Ο ιστός είχε κυριολεκτικά διαλυθεί. «Νόμιζα ότι ονειρευόμουν» θυμάται σήμερα». Η αλλαγή συχνότητας οδήγησε σε μια ανακάλυψη που θα μεταμόρφωνε την ιατρική.

Από το τυχαίο πείραμα στη μέθοδο της ιστοτριψίας

Η Σου ονόμασε τη νέα τεχνική «ιστοτριψία» και συνέχισε την έρευνα για τον μηχανισμό της. Σε αντίθεση με μεθόδους που χρησιμοποιούν θερμότητα ή ακτινοβολία, η ιστοτριψία βασίζεται στην καθαρή μηχανική δύναμη των υπερήχων.

Οι εστιασμένοι παλμοί δημιουργούν μικροσκοπικές φυσαλίδες στον ιστό, οι οποίες διαστέλλονται και καταρρέουν στιγμιαία, προκαλώντας μηχανική διάσπαση των κυττάρων χωρίς θερμότητα ή τομές. Ο οργανισμός απορροφά φυσικά τα υπολείμματα.

«Δεν πρόκειται για θερμότητα ούτε για χημεία. Είναι καθαρή φυσική δύναμη ήχου», εξηγεί η ίδια. Η τεχνική δεν αφήνει σημάδια και επιτρέπει την επιστροφή στο σπίτι την ίδια μέρα.

Από τα εργαστήρια στο χειρουργείο

Μετά από χρόνια έρευνας, η ιστοτριψία χρησιμοποιείται κλινικά. Τον Οκτώβριο του 2023, η FDA ενέκρινε τη μέθοδο για όγκους του ήπατος.

Η εταιρεία HistoSonics ανακοίνωσε τεχνική επιτυχία 95% σε πιλοτική μελέτη. Παρά την πιθανότητα ήπιου πόνου ή εσωτερικής αιμορραγίας, οι επιπλοκές θεωρούνται σπάνιες. Στις ΗΠΑ, δεκάδες νοσοκομεία την εντάσσουν ήδη σε δοκιμαστικές θεραπείες.

Το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Ιούνιο του 2024, έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που ενέκρινε πιλοτικά την ιστοτριψία σε όγκους ήπατος μέσω του NHS.

Πώς λειτουργεί η δύναμη του ήχου

Σε αντίθεση με τις υπερηχογραφίες διάγνωσης, στην ιστοτριψία ο ήχος «επιτίθεται». Οι συσκευές εστιάζουν σε μικροσκοπικές περιοχές (2×4 χιλιοστά), ενώ ρομποτικός βραχίονας εξασφαλίζει ακρίβεια στόχευσης.

Μικροφυσαλίδες εκρήγνυνται και διαλύουν τα κύτταρα, αφήνοντας το ανοσοποιητικό σύστημα να καθαρίσει τα υπολείμματα. Η διαδικασία είναι μη τοξική, ανώδυνη και συνήθως μια συνεδρία αρκεί για πλήρη καταστροφή του όγκου.

Νέα όρια στην ογκολογία

Η Τζούλι Ερλ από την Ισπανία τονίζει ότι η ιστοτριψία ανοίγει νέους δρόμους: οι υπέρηχοι όχι μόνο διαλύουν όγκους, αλλά μπορούν να εμποδίσουν μετάσταση και να ενισχύσουν άλλες θεραπείες.

Επιπλέον, συνδυαστικές μέθοδοι με υπέρηχους και φάρμακα ή ανοσοθεραπεία δείχνουν πως μπορεί να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και να μειωθούν οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας.

Ο Ρίτσαρντ Πράις αναφέρει: «Θεωρητικά, θα μπορούσαμε κάποια μέρα να θεραπεύσουμε 10 ή 20 όγκους απλώς θεραπεύοντας έναν», αν και η έρευνα βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο.

Προκλήσεις και περιορισμοί

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η ιστοτριψία δεν είναι πανάκεια. Δεν υπάρχουν ακόμη μακροπρόθεσμα δεδομένα για επανεμφάνιση καρκίνου, ενώ τα οστά και τα όργανα με αέριο (πνεύμονες) περιορίζουν τη χρήση της μεθόδου. Παρ’ όλα αυτά, νέες μελέτες σε πάγκρεας και νεφρά δείχνουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Μια νέα εποχή για τους ασθενείς

Η Σου βλέπει την ιστοτριψία ως εξέλιξη των υπαρχουσών θεραπειών. «Ο καρκίνος είναι φοβερός. Αλλά αυτό που τον κάνει χειρότερο είναι η ίδια η θεραπεία του», λέει. Η τεχνική προσφέρει ελπίδα για θεραπεία χωρίς πόνο, νοσηλεία και εξάντληση.

Και όλα ξεκίνησαν από μια απλή επιθυμία για λίγη ησυχία στο εργαστήριο. «Δεν είχα καμία πρόθεση να αλλάξω τον κόσμο. Απλώς, ήθελα να σταματήσουν να παραπονιούνται οι συνάδελφοί μου», σημειώνει η Σου.