Ζωοθεραπεία: Ο ρόλος του σκύλου ως συνθεραπευτή για παιδιά

Ο σκύλος Κόι, όταν βρέθηκε δίπλα σε ένα αγόρι τεσσάρων ετών, είχε ήδη ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του για να λειτουργεί ως συνθεραπευτής στο πλαίσιο της ζωοθεραπείας.

Το αγόρι, που είχε αλλάξει σχολείο λόγω εκδηλώσεων επιθετικότητας, αντιμετώπιζε ψυχικές δυσκολίες εξαιτίας ενός ιδιαίτερα δύσκολου οικογενειακού περιβάλλοντος. Αρχικά άγγιξε τον Κόι και άρχισε να τον χαϊδεύει, ενώ κάποια στιγμή η πίεσή του προς το ζώο ήταν έντονη. Παρατηρώντας ότι ο Κόι δεν αντιδρούσε επιθετικά, το παιδί ρώτησε αν πονάει και έλαβε την απάντηση από την εκπαιδεύτρια ότι «πονάει, αλλά δεν θέλει να του κάνει κακό». Αυτή η εμπειρία οδήγησε σε μια συγκλονιστική αλλαγή: το παιδί γενίκευσε την αποδοχή και την καλή του συμπεριφορά και στους άλλους ανθρώπους.

Η ειδική παιδαγωγός και ζωοθεραπεύτρια Ευγενία Καραζιώτη και η ψυχολόγος του παιδιού επιβεβαίωσαν ότι η παρουσία του Κόι είχε καταλυτική επίδραση, που δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω λόγων ή παιχνιδιού σε ένα παιδί τόσο μικρής ηλικίας. Ο Κόι είχε μάθει την αγάπη και την ασφάλεια από την εκπαιδεύτριά του, πράγμα που του επέτρεπε να διαχειρίζεται με θετικό τρόπο μικρά παιδιά με δυσκολίες, ενώ η παρουσία της διασφάλιζε τον έλεγχο της κατάστασης.

«Η ζωοθεραπεία είναι μια μέθοδος θεραπείας ή παρέμβασης ή εκπαιδευτική μέθοδος, ανάλογα με το ποιο επάγγελμα την εξασκεί, στην οποία χρησιμοποιείται ένα ζώο, ένα κατοικίδιο που έχει εκπαιδευτεί ειδικά για το σκοπό αυτό, ώστε να είναι συνεργάτης και συνθεραπευτής», εξηγεί η κ. Καραζιώτη. Προσθέτει ότι τον ρόλο του συνθεραπευτή μπορούν επίσης να αναλάβουν εκπαιδευμένες γάτες, γαϊδουράκια, άλογα ή κατσικάκια, πάντα με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες κάθε ζώου και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Η ειδικός εξηγεί πώς ένα ζώο εμπλουτίζει το περιβάλλον με τρόπους που κανένας άνθρωπος δεν μπορεί. «Ένα ζώο, μπορεί να μην μιλάει, αλλά επικοινωνεί με τα παιδιά, με πολλούς μη λεκτικούς τρόπους, που τα βοηθούν να γίνουν λειτουργικά. Μπορούν να αγγίξουν το τρίχωμά του, να δουν την κίνησή του στο χώρο, να έρθουν σε επαφή με την τροφή και το νερό του, να το χτενίσουν. Γύρω από το ζώο χτίζονται παιχνίδια και αλληλεπιδράσεις, μορφές κοινωνικοποίησης και η εμπλοκή του έχει μεγαλύτερο αποτύπωμα, αισθητηριακό, γνωστικό, βιωματικό, συναισθηματικό».

Για παράδειγμα, σε δραστηριότητες που απαιτούν διάκριση χρωμάτων, «Ο Κόι τα βοηθάει με τον τρόπο του καθώς ξέρει να φέρνει το μπλε και κίτρινο. Το παιδί ρίχνει τα τουβλάκια κάτω και η εκπαιδεύτρια ζητάει από τον Κόι να φέρνει το μπλε. Το παιδί, βιώνοντας αυτή τη συνθήκη, κάνει τη σύνδεση του ονόματος με το χρώμα, ενώ έχει και το κίνητρο της σχέσης του με το ζώο, στοιχείο που ενισχύει τη διαδικασία και επιταχύνει το αποτέλεσμα».

Σε μια ακόμη περίπτωση, ένα παιδάκι χωρίς επικοινωνιακό λόγο προσπαθούσε να συγχρονίσει το βλέμμα του με τον σκύλο για να του πετάξει την μπάλα. Τότε φώναξε ξαφνικά «Κόε», και αυτή η παράφραση αποτέλεσε ουσιαστικά την πρώτη αληθινή επικοινωνία του παιδιού με κάποιον άλλον.

Η μέθοδος εφαρμόζεται στο πρόγραμμα «Ζεστή Αγκαλιά», τμήμα πρώιμης παρέμβασης που λειτουργεί μέσα σε νηπιαγωγείο της Μέριμνας του Παιδιού στη Θεσσαλονίκη. Όπως αναφέρει η κ. Καραζιώτη, «Δεν είναι ούτε ένα τμήμα ειδικού σχολείου, ούτε τμήμα όπου όλα τα παιδάκια είναι τυπικής ανάπτυξης. Ο στόχος μας είναι να έχουμε μικρά παιδιά από 2,5 μέχρι 5 ετών. Έρχονται εφόσον υπάρχουν κάποιες ενδείξεις δυσκολιών: είτε αναπτυξιακές, είτε πιο έντονες ψυχικού τύπου δυσκολίες ή κάποια προωρότητα. Σκοπός μας είναι να αναπτύξουν το δυναμικό τους, για να έχουν τα παιδαγωγικά, γνωστικά και κοινωνικοποιητικά εφόδια».

Η ιδέα για την ύπαρξη του τμήματος μέσα σε σχολείο αποτελεί πρωτοπορία για τα ελληνικά δεδομένα και ξεκίνησε από τον κ. Γρηγόρη Αμπατζόγλου, ομότιμο καθηγητή παιδοψυχιατρικής του ΑΠΘ. Η κ. Καραζιώτη επισημαίνει ότι η ζωοθεραπεία στην Ελλάδα είναι σχετικά καινούρια και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στο Ελληνικό Ινστιτούτο Ζωοθεραπείας, το οποίο ακολουθεί τις κατευθυντήριες γραμμές του Γαλλικού Ινστιτούτου Ζωοθεραπείας.

Μέσα από τη μέθοδο, η θεραπεία περνάει μέσω των ζώων και μπορεί να επιτευχθούν στόχοι όπως η ανάγνωση, το διάβασμα και η βελτίωση της συμπεριφοράς των παιδιών. Σχετική παρουσίαση για τη ζωοθεραπεία είχε πραγματοποιηθεί πρόσφατα στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης, με τη συμμετοχή του Βαφοπούλειου Πνευματικού Κέντρου, του Επιστημονικού Συλλόγου Μέριμνας Παιδιού και Εφήβου και του Σωματείου Μέριμνας Παιδιού.