Καρκίνος του μαστού: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου μέχρι και οι τρόποι αντιμετώπισης της νόσου.

Γράφει ο Στυλιανός Γιασσάς, παθολόγος-ογκολόγος, Διευθυντής Β’ Ογκολογικής κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική

O καρκίνος είναι μια πολύ σοβαρή κατάσταση που μπορεί να βρεθεί η υγεία μας και αφορά πάνω από 200 διαφορετικά νοσήματα, που αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ζωή μας.

Το σώμα μας είναι φτιαγμένο από κύτταρα, καθένα από τα οποία αφού ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής του, θα πεθάνει, αφήνοντας πίσω ένα άλλο όμοιο κύτταρο. Η διαδικασία αυτή του πολλαπλασιασμού αστυνομεύεται από ελεγκτικούς μηχανισμούς. Διαταραχές με τελικό αποδέκτη τον ελεγκτικό μηχανισμό της αναπαραγωγής των κυττάρων είναι η αιτία ανώμαλης και ανεξέλεγκτης ανάπτυξής τους και εμφάνισης των καρκινικών κυττάρων.

Τα καρκινικά κύτταρα μπορούν δυστυχώς να πολλαπλασιάζονται στο άπειρο σε πολύ γρήγορους ρυθμούς, να εξαντλούν όλα τα θρεπτικά αποθέματα του οργανισμού προς όφελός τους και να μεταναστεύουν σε άλλα όργανα δημιουργώντας όγκους διαφόρων διαστάσεων, διαταράσσοντας τις ζωτικές τους λειτουργίες.

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί να εμφανιστεί στα λόβια (εκεί που γίνετε η παραγωγή του γάλακτος) ή τους πόρους (μεταφέρουν το γάλα στη θηλή) του μαστικού αδένα. Είναι η συχνότερη κακοήθεια στις γυναίκες. Η επίπτωση του καρκίνου του μαστού  στο γενικό πληθυσμό που θα ζήσει μέχρι την ηλικία των 90 ετών  είναι μία στις 7-8 γυναίκες. Το 20% περίπου αυτών των περιπτώσεων οφείλετε σε κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού.

Οι παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού μπορεί να είναι γενετικοί, ορμονικοί, περιβαλλοντολογικοί, διατροφικοί, συνήθειες και άλλοι. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι αναστρέψιμοι όπως παχυσαρκία, κατανάλωση αλκοόλ, πρόσληψη οιστρογόνων, διατροφή, έλλειψη άθλησης και μη-αναστρέψιμοι όπως γένος, ηλικία, πρώιμη εμμηναρχή  καθυστερημένη εμμηνόπαυση, μη τεκνοποίηση, αργοπορημένη πρώτη τεκνοποίηση, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού, καλοήθες νόσημα μαστού, προηγούμενη έκθεση σε ακτινοβολία θωρακικού τοιχώματος, γονιδιακές μεταλλάξεις (BRCA ½ κ.τ.λ).

Συμπτώματα του καρκίνου του μαστού είναι η ψηλαφητή μάζα στο μαστό ή την μασχάλη, οι ασυνήθεις μεταβολές της θηλής ή της δομής του μαστού, η ασυμμετρία, ο ερυθρός, ζεστός, οιδηματώδης μαστός με δέρμα που μοιάζει φλούδα πορτοκαλιού και ο επώδυνος μαστός (συνήθως όχι κακοήθεια).

Τα στάδια της νόσου είναι IV (τέσσερα), με πρώιμη νόσο το στάδιο I (ένα) έως και III (τρία) και μεταστατική νόσο το στάδιο IV(τέσσερα). Ίαση υπάρχει και σχετίζετε με την πρώιμη νόσο λόγω έγκαιρης διάγνωσης και τα βιολογικά της χαρακτηριστικά. Θα έχετε ακούσει περιστατικά ασθενών που δεν υποτροπίασαν ποτέ, αλλά και άλλα που υποτροπίασαν ακόμα και μετά από 15- 20 χρόνια. Η νόσος αρχικού σταδίου (στάδιο Ι ως ΙΙΙ) αντιμετωπίζεται με στόχο την παράταση της επιβίωσης ακόμα και την ίαση. Η μεταστατική νόσος (στάδιο ΙV) αντιμετωπίζεται με κύριο στόχο την βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και την παράταση της επιβίωσης.

Το στάδιο της νόσου σε συνδυασμό με τα βιολογικά χαρακτηριστικά και τη γενική κατάσταση της ασθενούς, καθορίζουν τις θεραπευτικές επιλογές και την πρόγνωση.

Η διάγνωση του καρκίνου του μαστού  περιλαμβάνει:

• Κλινική εξέταση: πλήρες ιατρικό ιστορικό της ασθενούς, την εξέταση και ψηλάφηση μαστών και μασχαλιαίων λεμφαδένων
• Απεικονιστική διερεύνηση: ψηφιακή μαστογραφία, υπέρηχος μαστού, μαγνητική τομογραφία μαστών
• Ιστολογική επιβεβαίωση νόσου: λήψη δείγματος ιστού δια λεπτής βελόνης(FNA), λήψη βιοψίας με tru-cut, αφαίρεση βλάβης (οζιδίου)
• Επιπρόσθετες εξετάσεις: σπινθηρογράφημα οστών, ακτινογραφία η αξονική τομογραφία θώρακος, αξονική η μαγνητική εγκεφάλου, άνω – κάτω κοιλίας, υπέρηχοι άνω – κάτω κοιλίας, αιματολογικές εξετάσεις με καρκινικούς δείκτες

Η αντιμετώπιση αφού διαγνωστεί ο καρκίνος του μαστού γίνεται με:

• Χειρουργείο: αντιμετώπιση της πρώιμης εντοπισμένης νόσου χειρουργικός εξαιρέσιμης, που θα φέρει την πλήρη ογκομείωση.
• Χημειοθεραπεία: χρησιμοποιείται εκεί που υπάρχει ένδειξη στην πρώιμη όπως και στην μεταστατική νόσο, και  αντιπροσωπεύει το βασικό θεραπευτικό πυλώνα. Επιτυγχάνει παράταση της επιβίωσης και ποιότητα ζωής στην μεταστατική νόσο, ενώ συνεισφέρει στην επίτευξη της ίασης σε συνδυασμό  με  τους άλλους  θεραπευτικούς  χειρισμούς στην πρώιμη νόσο.
• Στοχεύουσες θεραπείες: τα τελευταία χρόνια έχουν ενταχθεί στην φαρέτρα των ιατρών νέες θεραπείες, όπως μονοκλωνικά αντισώματα, ανοσοθεραπείες, CDΚ4/6 αναστολείς, PIK3CA αναστολείς, mTOR  αναστολείς, SERD, σκευάσματα σύζευξης και άλλα, που έχουν βελτιώσει πάρα πολύ την συνολική επιβίωση των ασθενών, με πολύ περιορισμένη τοξικότητα και κατά  επέκταση την σημαντική βελτίωση ποιότητας ζωής των ασθενών.
• Ορμονοθεραπεία: Χρησιμοποιείται στην πρώιμη η στην μεταστατική ορμονοεξαρτόμενη νόσο, κυρίως σε συνδυασμό με CDK4/6 αναστολείς και λιγότερο ως μονοθεραπεία. Χαρακτηριστικό της η καλή ανοχή.
• Ακτινοθεραπεία: Χρησιμοποιείται επί ενδείξεως στην πρώιμη νόσο για την μετεγχειρητική τοπικο-περιοχική αποστείρωση αλλά και παρηγορητικά στην μεταστατική νόσο.

Η παρακολούθηση μετά την αντιμετώπιση της πρώιμης νόσου περιέχει:

• Λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και πλήρη κλινική εξέταση ανά 3-6 μήνες για 3 έτη, ανά 6-12 μήνες για τα επόμενα 2 έτη και στη συνέχεια ανά έτος, με προσοχή σε όψιμες παρενέργειες, όπως η οστεοπόρωση και ο καρκίνος του ενδομητρίου.

• Μαστογραφία ανά 1 έτος
• Υπερηχογράφημα κάθε 6-12 μήνες

Όσο αναφορά την παρακολούθηση της μεταστατικής νόσο, εδώ τα πράγματα αλλάζουν πολύ, αφού θεραπεία και παρακολούθηση πάνε μαζί.

Το κλειδί της νόσου θα έλεγα ότι είναι ο τακτικός προληπτικός έλεγχος σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές, που επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού σε αρχικό στάδιο άρα και περισσότερες πιθανότητες ίασης.

Επίσης στα πλαίσια της πρωτογενής πρόληψης θα συμβούλευα διακοπή ή περιορισμένη χρήση αλκοόλ, άσκηση και αποφυγή παχυσαρκίας, μεσογειακή διατροφή πλούσια σε ωμέγα λιπαρά, τεκνοποίηση σε μικρότερες ηλικίες και βέβαια χρήση του θηλασμού.

Οι γενικές οδηγίες ανίχνευσης του καρκίνου του μαστού, που θα πρέπει να ξέρει και να εφαρμόζει κάθε γυναίκα, για να αποτρέψει την απειλή για την ζωή της από τον καρκίνο του μαστού είναι:

• Κλινικές εξετάσεις μαστού
  • Κάθε 1-3 χρόνια στις ηλικίες από 20-40 ετών
  • Κάθε χρόνο στις γυναίκες άνω των 40 ετών
• Αυτοψηλάφηση (περιοδικά από όλες τις γυναίκες)
• Μαστογραφία

• Πρώτη μαστογραφία αναφοράς στα 35
• Κάθε χρόνο στις γυναίκες άνω των 40 ετών

Τέλος, μεγάλη βοήθεια για τις γυναίκες με μεταστατική νόσο είναι τα νέα φάρμακα, που άλλαξαν και θα αλλάζουν σημαντικά την επιβίωση και την ποιότητα ζωής τους, για να μπορούμε να μιλάμε σήμερα για χρόνια νόσο. Η ελπίδα βέβαια είναι στην έρευνα και ανακάλυψη νέων φαρμάκων και θεραπευτικών χειρισμών. Υπάρχει ενθουσιασμός στην επιστημονική κοινότητα για τα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, όσο αφορά την πρόοδο σε νέες θεραπείες, αλλά και  σε αυτές που είναι ακόμα σε ερευνητικό στάδιο, ώστε να μπορούμε κάποια στιγμή  να θεραπεύουμε ποιο αποτελεσματικά αυτή τη νόσο.

Ως Διευθυντής της Β’ Ογκολογικής Κλινικής θέλω να μοιραστώ μαζί σας τα λόγια του Μαχάτμα Γκάντι

«Δεν μπορώ να διανοηθώ γνώση χωρίς χαρακτήρα, επιστήμη χωρίς ανθρωπιά, πλούτο χωρίς εργασία, απόλαυση χωρίς συνείδηση, συναλλαγή χωρίς ηθική, λατρεία χωρίς θυσία, πολιτική χωρίς αρχές».

Πηγή: Έντυπο «Περί Υγείας»