Το ψυχικό κόστος της επαγγελματικής επιτυχίας των γυναικών στη σύγχρονη εργασία
Η ψυχική υγεία των γυναικών στη σύγχρονη εποχή έχει αναδειχθεί σε ένα μείζον ζήτημα που αφορά όχι μόνο τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της.
Παρά την ολοένα και αυξανόμενη απασχόλησή των γυναικών στην αγορά εργασίας και στον χώρο της επιχειρηματικότητας, η καθημερινότητά τους, με βάση πρόσφατες ερευνητικές μελέτες, φαίνεται να παραμένει απαιτητική και η ανάγκη εξισορρόπησης των επαγγελματικών υποχρεώσεων, της οικογενειακής φροντίδας και των κοινωνικών ρόλων οδηγεί συχνά σε αυξημένα επίπεδα άγχους και εξουθένωσης.
Σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που επικρατούν σε πολλές σύγχρονες μορφές εργασίας, όπως ο υπερβολικός φόρτος, η έλλειψη ελέγχου στις απαιτήσεις της θέσης, η περιορισμένη υποστήριξη από το εργασιακό περιβάλλον και η ασαφής επαγγελματική πορεία, φαίνεται να συνδέονται άμεσα με την αύξηση της κατάθλιψης και της συνολικής μείωσης της ευημερίας των ατόμων.
Σε πολλούς επαγγελματικούς χώρους, η συζήτηση γύρω από την ψυχική υγεία παραμένει επιφανειακή ή στιγματισμένη, οδηγώντας πολλούς ανθρώπους –και συχνά τις γυναίκες– να διστάζουν να αναζητήσουν ψυχολογική υποστήριξη. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί έναν «σιωπηλό κύκλο», όπου η αγνόηση καθημερινών αναγκών, η υπερκόπωση και η συναισθηματική εξάντληση αντιμετωπίζονται ως φυσιολογικές πλευρές της καθημερινότητας. Αντιστοίχως, η απουσία υπηρεσιών και εργαλείων υποστήριξης φαίνεται να μην επιβαρύνει μόνο την ψυχική υγεία, αλλά και τη δυνατότητα διατήρησης μιας σταθερής επαγγελματικής πορείας.
Με βάση αυτή την πραγματικότητα, η αναζήτηση πρόσθετων επαγγελματικών διαδρομών, όπως η επιχειρηματικότητα, έχει αποτελέσει για πολλές γυναίκες όχι μόνο έναν δρόμο οικονομικής αυτονομίας, αλλά και μια επιδίωξη ώστε να δημιουργήσουν ένα πιο ευέλικτο και βιώσιμο εργασιακό περιβάλλον για τις ίδιες. Ωστόσο, εδώ δεν απουσιάζουν οι δυσκολίες. Η οικονομική αβεβαιότητα, τα περιορισμένα δίκτυα υποστήριξης και η διαρκής –συχνά εσωτερικευμένη– ανάγκη «να τα καταφέρω όλα» δημιουργούν μια κατάσταση κατά την οποία η ψυχική επιβάρυνση μπορεί εύκολα να ενταθεί, ιδίως όταν οι γυναίκες καλούνται να ανταποκριθούν ταυτόχρονα σε πολλαπλούς ρόλους.
Σε αυτό το απαιτητικό περιβάλλον, καινοτόμες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης που απευθύνονται σε γυναίκες στην απασχόλησή και στην επιχειρηματικότητα έχουν αναδειχθεί ως θετικά παραδείγματα ενδυνάμωσης. Στη Θεσσαλονίκη, το κέντρο ημέρας «IASIS at Work» προσφέρει συμβουλευτική, ψυχοεκπαιδεύσεις και υποστήριξη σε άτομα που βιώνουν εργασιακό στρες, εξουθένωση ή δυσκολίες προσαρμογής, συμβάλλοντας στη διατήρηση μιας υγιούς επαγγελματικής πορείας. Αντιστοίχως, η υπηρεσία της ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ, «Υπατία», λειτουργεί ως ένας ασφαλής και χωρίς αποκλεισμούς χώρος για γυναίκες κάθε ηλικίας, παρέχοντας ψυχοκοινωνική υποστήριξη, συμβουλευτική και σεμινάρια δεξιοτήτων που ενισχύουν την αυτοφροντίδα, την επικοινωνία και την επαγγελματική ανάπτυξη.
Για νεότερες γυναίκες 18–35 ετών, τόσο στην Αθήνα όσο και στη Θεσσαλονίκη, το νεοσύστατο Project E.L.E.N.I. δημιουργήθηκε ως μια σύγχρονη υπηρεσία ενδυνάμωσης, προσφέροντας καθοδήγηση, mentoring, εκπαίδευση και δικτύωση σε γυναίκες που βρίσκονται σε περίοδο ανάρρωσης ή αντιμετωπίζουν συνθήκες ευαλωτότητας. Το πρόγραμμα λειτουργεί ως μια γέφυρα ανάμεσα στην προσωπική αποκατάσταση και την κοινωνική – επαγγελματική επανένταξη, μέσα από ατομικές και ομαδικές δράσεις.
Επιπλέον, η υπηρεσία πλεονάζοντος ρουχισμού «Fabric Republic» αποτελεί μια ακόμα καλή πρακτική που συνδυάζει την κοινωνική επιχειρηματικότητα με την κυκλική οικονομία, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες απασχόλησης για γυναίκες που έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή βία ή αντιμετωπίζουν θέματα ψυχικής υγείας. Η συμμετοχή τους στη λειτουργία της υπηρεσίας δεν προσφέρει μόνο επαγγελματική σταθερότητα, αλλά και μια επιστημονική διαδικασία επανένταξης.
Η εικόνα που αναδεικνύεται από την υφιστάμενη κατάσταση, τα ερευνητικά δεδομένα και τις καλές πρακτικές στο πεδίο είναι σαφής: η ψυχική υγεία των γυναικών δεν μπορεί να βρίσκεται αποκομμένη από τις συνθήκες εργασίας, τις κοινωνικές ανισότητες και το βάρος των πολλαπλών ρόλων που καλούνται να αναλάβουν. Όταν η επαγγελματική πίεση συναντά την απουσία αυτοφροντίδας, την οικονομική ανασφάλεια και την έλλειψη σταθερών δικτύων υποστήριξης, το έδαφος για άγχος, εξουθένωση και ψυχική επιβάρυνση γίνεται ιδιαίτερα εύφορο.
Το ζητούμενο, τελικά, δεν είναι να απαιτείται από τα άτομα να σηκώνουν ολοένα και μεγαλύτερα βάρη σε ένα περιβάλλον που συχνά τα υπερφορτώνει, αλλά να δημιουργηθούν συστήματα – εργασιακά, θεσμικά και κοινωνικά – που δεν παράγουν περαιτέρω εξουθένωση. Συστήματα που αναγνωρίζουν την ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια και αξιοπρέπεια, που επενδύουν στην ψυχική υγεία ως θεμέλιο μιας υγιούς κοινωνίας και όχι ως ατομική ευθύνη.
Η ψυχική υγεία των γυναικών δεν αποτελεί μια ατομική υπόθεση αλλά μια συλλογική ευθύνη που μας υπενθυμίζει πως η φροντίδα και η ισότητα δεν είναι προνόμιο, αλλά προϋπόθεση μιας ώριμης κοινωνίας.