O υπερβολικός χρόνος στην οθόνη μπορεί να προκαλέσει «ψηφιακή άνοια»
Καθώς προχωράμε όλο και περισσότερο στην ψηφιακή εποχή, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πώς η χρήση της τεχνολογίας επηρεάζει την ψυχική υγεία και τη γνωστική μας λειτουργία. Η άνοια είναι ο γενικός όρος που περιγράφει τη μείωση της ικανότητας σκέψης και επηρεάζει τη μνήμη, τη γλώσσα και τη λογική, λόγω αλλαγών στον εγκέφαλο.
Τα συμπτώματα της άνοιας κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά και μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη λειτουργία και την ποιότητα ζωής.
Ορισμένοι ειδικοί χρησιμοποιούν τον όρο «ψηφιακή άνοια» για να περιγράψουν τις γνωστικές αλλαγές που σχετίζονται με την υπερβολική χρήση της τεχνολογίας. Αν και η ψηφιακή άνοια δεν υφίσταται, η έρευνα δείχνει ότι η υπερβολική χρήση τεχνολογίας μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές που μοιάζουν με την άνοια και πιθανώς ακόμη και να αυξήσει τον κίνδυνο άνοιας.
Ψηφιακή άνοια
Η ψηφιακή άνοια, ένας όρος που επινοήθηκε από τον Γερμανό νευροεπιστήμονα και ψυχίατρο Manfred Spitzer το 2012, περιγράφει αλλαγές στη γνωστική λειτουργία ως αποτέλεσμα της υπερβολικής χρήσης τεχνολογίας.
Αν και η ψηφιακή άνοια δεν είναι μια πραγματική διαγνώσιμη κατάσταση υγείας, η θεωρία ότι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας επηρεάζει αρνητικά τη γνωστική λειτουργία μπορεί να έχει επιστημονική αξία. Αρκετές μάλιστα μελέτες έχουν βρει σχέση μεταξύ της χρήσης του διαδικτύου, του «χρόνου οθόνης» και των γνωστικών αλλαγών.
Μια μελέτη από το 2022 διερεύνησε τον αντίκτυπο της καθιστικής συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του υπολογιστή και της παρακολούθησης τηλεόρασης, στον συνολικό κίνδυνο άνοιας.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, περισσότερος χρόνος που αφιερώθηκε σε γνωστικά παθητικές συμπεριφορές – όπως η παρακολούθηση τηλεόρασης – οδήγησε σε αυξημένο κίνδυνο άνοιας, ανεξάρτητα από τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας. Ωστόσο, οι γνωστικά ενεργητικές παθητικές δραστηριότητες – όπως η χρήση του υπολογιστή – συσχετίστηκαν με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας.
Σε μια άλλη ανασκόπηση από το 2023, οι ερευνητές βρήκαν στοιχεία ότι η υπερβολική χρήση οθόνης επηρεάζει αρνητικά την εκτελεστική λειτουργία και τη μνήμη εργασίας, μεταξύ άλλων αλλαγών, τόσο στα παιδιά όσο και στους εφήβους.
Μια άλλη μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2023 ανέλυσε τη σχέση μεταξύ της καθιστικής δραστηριότητας που βασίζεται στην οθόνη και του κινδύνου άνοιας σε περισσότερους από 462.000 συμμετέχοντες. Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές αξιολόγησαν τόσο τη χρήση υπολογιστή όσο και την παρακολούθηση τηλεόρασης.
Τα αποτελέσματα της μελέτης διαπίστωσαν ότι περισσότερες από 4 ώρες παρακολούθησης οθόνης την ημέρα συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο νόσου Αλτσχάιμερ και άνοιας όλων των αιτιών στους συμμετέχοντες. Επιπλέον, υψηλότερα επίπεδα ημερήσιου χρόνου οθόνης συνδέθηκαν επίσης με φυσικές αλλαγές σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Συμπτώματα ψηφιακής άνοιας
Η ψηφιακή άνοια δεν είναι μια διαγνώσιμη κατάσταση, επομένως είναι δύσκολο να πούμε ακριβώς ποια είναι τα συμπτώματα. Ωστόσο, όπως υποδηλώνει το όνομα, ορισμένα από τα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια με αυτά της άνοιας, όπως:
προβλήματα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη
να χάνετε ή να ξεχνάτε εύκολα πράγματα
δυσκολεύεστε να ανακαλέσετε λέξεις
αντιμετωπίζετε προβλήματα με το multitasking
Παρόμοια με την άνοια, η ψηφιακή άνοια μπορεί επίσης να προκαλέσει αλλαγές στην επικοινωνία, την εστίαση, τη λογική και πολλά άλλα. Επίσης, δεν είναι ασυνήθιστο ο υπερβολικός χρόνος οθόνης να οδηγεί σε αλλαγές ύπνου και διάθεσης, οι οποίες έχουν επίσης σημαντική επίδραση στη λειτουργία του εγκεφάλου.
Πώς προλαμβάνετε την ψηφιακή άνοια;
Η τεχνολογία μας έχει δώσει εξαιρετικές δυνατότητες — συνδεόμαστε με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, έχει βελτιωθεί η επικοινωνία και η αποτελεσματικότητα στον εργασιακό χώρο κλπ.
Δεν υπάρχει ωστόσο αμφιβολία ότι η υπερβολική χρήση τεχνολογίας έχει αρνητικό αντίκτυπο στον εγκέφαλό μας. Με την έρευνα που υποδηλώνει ότι οι έφηβοι περνούν περίπου 6 ώρες την ημέρα στα τηλέφωνά τους, είναι σαφές ότι το μέτρο είναι το κλειδί για την καταπολέμηση της ψηφιακής άνοιας.
Βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να απομακρυνθείτε από την οθόνη και να αντισταθμίσετε τον αρνητικό αντίκτυπο της υπερβολικής χρήσης τεχνολογίας:
Περιορίστε τις ειδοποιήσεις τηλεφώνου: Ένας τρόπος για να αποφύγετε να βρίσκεστε συνεχώς στο τηλέφωνό σας ή μπροστά από μια οθόνη είναι να περιορίσετε τον αριθμό των ειδοποιήσεων που λαμβάνετε. Εάν μια συγκεκριμένη ειδοποίηση δεν είναι επείγουσα, εξετάστε το ενδεχόμενο να έχετε το κινητό σας στο αθόρυβο — ή να την απενεργοποιήσετε.
Περιορίστε τον χρόνο παθητικών μέσων: Διαφέρει ανάλογα με το πώς περνάτε το χρόνο σας. Υπάρχουν εφαρμογές που μπορούν να περιορίσουν τον υπερβολικό χρόνο στην οθόνη. θα μπορούσατε να συνδυάσετε τον χρόνο που αφιερώνετε παρακολουθώντας την αγαπημένη σας εκπομπή με τη χρήση ενός σταθερού ποδηλάτου ή κάνοντας βάρη.
Βρείτε άλλα πράγματα στα οποία πρέπει να εστιάσετε: Πότε ήταν η τελευταία φορά που διαβάσατε ένα βιβλίο ή πήγατε μια βόλτα;
Αφιερώστε χρόνο για να χαλαρώσετε και να συνδεθείτε: Αφιερώστε συγκεκριμένο χρόνο κάθε μέρα για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να παίξετε βιντεοπαιχνίδια ή να παρακολουθήσετε τηλεόραση.
Εάν είστε γονέας που αναζητά τρόπους να μειώσει τον χρόνο του παιδιού του στην οθόνη, συζητήστε και εξηγήστε την ανάγκη του μέτρου. Εξηγήστε ότι προσπαθείτε επίσης κι εσείς να περιορίσετε τον χρόνο οθόνης σας και πραγματοποίηστε αλλαγές μαζί, ως οικογένεια.
Αρκετές μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι ο υπερβολικός χρόνος οθόνης μπορεί να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στη γνωστική λειτουργία, ειδικά στα παιδιά. Δεν υπάρχει επίσημη διάγνωση για την ψηφιακή άνοια, η έρευνα ωστόσο δείχνει ότι η υπερβολική χρήση τεχνολογίας σχετίζεται με τον κίνδυνο άνοιας.
Είτε αναζητάτε τρόπους για να μειώσετε τον χρόνο που οι ίδιοι σπαταλάτε στην οθόνη είτε σας ενδιαφέρει να κάνετε αλλαγές ως οικογένεια, ακόμα και οι πιο μικρές αλλαγές μπορούν να έχουν τεράστια οφέλη για την υγεία σας