
Διατροφικές Διαταραχές – Αναγνώριση, Τύποι και Στρατηγικές Αντιμετώπισης
Οι διατροφικές διαταραχές είναι πολύπλοκες ψυχικές καταστάσεις που διαφέρουν από την απλή ανάγκη για φαγητό. Παρόλο που η λέξη «διατροφική διαταραχή» μπορεί να παραπέμπει σε προβλήματα με το φαγητό, οι διαταραχές αυτές αφορούν πολύ πιο βαθιά ζητήματα που σχετίζονται με την εικόνα του σώματος, την ψυχολογία, και την αντίληψη του εαυτού. Σήμερα, οι ειδικοί συμφωνούν ότι για να κατανοήσουμε πλήρως αυτές τις διαταραχές, απαιτείται συνδυασμένη ιατρική και ψυχολογική παρέμβαση. Ας δούμε τις πιο συχνές διαταραχές διατροφής και τα συμπτώματα που τις συνοδεύουν.
1. Νευρική ανορεξία
Η ανορεξία χαρακτηρίζεται από την έντονη επιθυμία περιορισμού της τροφής, καθώς και από φόβο μήπως το άτομο πάρει βάρος. Τα άτομα με ανορεξία έχουν συχνά μια παραμορφωμένη εικόνα του σώματός τους και μπορεί να περιορίζουν αυστηρά τις θερμίδες τους, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστεί σημαντική απώλεια βάρους χωρίς να είναι εμφανώς αδύνατα. Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι ανορεξίας: ο τύπος περιορισμού, όπου το άτομο χάνει βάρος μέσω δίαιτας και υπερβολικής άσκησης, και ο τύπος με βουλιμική συμπεριφορά, όπου τα επεισόδια υπερφαγίας ακολουθούνται από εκκαθαρτικές διαδικασίες, όπως εμετός ή υπερβολική άσκηση.
2. Βουλιμία
Η βουλιμία περιλαμβάνει επεισόδια υπερφαγίας, κατά τα οποία το άτομο καταναλώνει μεγάλες ποσότητες φαγητού μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και συνήθως προσπαθεί να «καθαρίσει» το σώμα από τις θερμίδες μέσω εμετού ή άλλων μεθόδων, όπως η χρήση καθαρτικών (οικιοθελής λήψη φαρμάκων που βοηθούν στη διευκόλυνση της κένωσης του εντέρου/την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας) ή υπερβολικής άσκησης. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές σωματικές βλάβες, όπως φθορά των δοντιών, φλεγμονή στον λαιμό, ή ακόμα και καρδιολογικά προβλήματα.
3. Διαταραχή Υπερφαγίας (Binge Eating Disorder – BED)
Η υπερφαγία διαφέρει από τη βουλιμία καθώς οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή δεν προσπαθούν να «καθαρίσουν» το σώμα τους από τις θερμίδες. Αντίθετα, καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, νιώθοντας συχνά έλλειψη ελέγχου και αίσθημα ντροπής ή απογοήτευσης μετά το επεισόδιο. Αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε σωματικά προβλήματα, όπως παχυσαρκία, καρδιολογικά νοσήματα και διαβήτη τύπου 2.
4. Pica (Πίκα)
Η Pica είναι μια λιγότερο γνωστή διαταραχή, στην οποία το άτομο τρώει αντικείμενα που δεν θεωρούνται τρόφιμα και δεν παρέχουν θρεπτική αξία, όπως χώμα, πάγο, πέτρες ή σαπούνι. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές υγειονομικές συνέπειες, όπως δηλητηριάσεις, λοιμώξεις και τραυματισμούς του πεπτικού συστήματος.
Η Πίκα παρατηρείται συχνότερα σε άτομα με καταστάσεις που επηρεάζουν τη καθημερινή τους λειτουργικότητα, όπως:
- Νοητική αναπηρία
- Νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως ο αυτισμός
- Ψυχικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια
Ανάλογα με τις ουσίες που καταναλώνονται, η Πίκα μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.
5. Διαταραχή μηρυκασμού (Rumination Disorder)
Η διαταραχή μηρυκασμού περιλαμβάνει την συνήθεια του ατόμου να ξανακαταπίνει τροφές που έχει ήδη μασήσει και καταπιεί, συνήθως μέσα σε 30 λεπτά από το γεύμα. Στα παιδιά, η κατάσταση μπορεί να εμφανιστεί από τη βρεφική ηλικία και συνήθως επιλύεται μόνη της, ενώ στους ενήλικες απαιτείται θεραπεία για να ξεπεραστεί.
6. Αποφυγή/Περιορισμός Τροφής (ARFID)
Η διαταραχή αποφυγής ή περιορισμού τροφής περιλαμβάνει έντονη αποστροφή σε συγκεκριμένες τροφές ή υφές, γεύσεις και αρώματα. Τα άτομα με ARFID δεν ενδιαφέρονται για το φαγητό και αποφεύγουν ορισμένα τρόφιμα με αποτέλεσμα να έχουν διατροφικές ελλείψεις και κακή ανάπτυξη, χωρίς όμως να έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματός τους.
Άλλες Διαταραχές Διατροφής
Εκτός από τις παραπάνω, υπάρχουν και άλλες λιγότερο γνωστές διαταραχές, όπως η διαταραχή εξαναγκασμένου εμετού χωρίς υπερφαγία (Purging Disorder) ή το Σύνδρομο Νυχτερινής Υπερφαγίας (Night Eating Syndrome). Επίσης, η Ορθορεξία, αν και δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως ξεχωριστή διαταραχή από το DSM-5, αναφέρεται ως μια εμμονή με την «υγιεινή διατροφή» που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες.
Συμπεράσματα και Βήματα για Ανάρρωση
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι διαταραχές διατροφής δεν είναι απλώς ένα ζήτημα διατροφής. Πρόκειται για ψυχικές καταστάσεις που απαιτούν έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Αν αναγνωρίζετε τα συμπτώματα σε εσάς ή σε κάποιον γύρω σας, η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας είναι καθοριστική για την αποκατάσταση της υγείας και ευημερίας. Η βοήθεια από ιατρούς, ψυχολόγους και υποστηρικτικές ομάδες ανάρρωσης μπορεί να κάνει τη διαφορά στην ανάρρωση από αυτές τις επικίνδυνες διαταραχές.