Η πορεία της πανδημίας και ο ρόλος των νέων μεταλλάξεων του SARS-CoV-2
Γράφει ο Θάνος Δημόπουλος
Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας
Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Πρύτανης ΕΚΠΑ
Για πολλούς επιστήμονες ανά τον κόσμο είναι βέβαιο ότι ο SARS-CoV-2 θα καταλήξει να γίνει «ενδημικός» – γεγονός που μεταφράζεται ότι θα συνεχίσει να κυκλοφορεί τα επόμενα χρόνια σε διαφορετικές περιοχές της υφηλίου.
Η αδυναμία εξάλειψης του κορωνοϊού δεν σημαίνει ότι ο αριθμός των θανάτων, των νοσούντων, ή τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης θα συνεχιστούν να υφίστανται στην κλίμακα που παρατηρείται σήμερα.
Η μελλοντική πορεία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον βαθμό ανοσίας που αναπτύσσεται μέσω μόλυνσης, ή εμβολιασμού και επίσης πώς θα εξελιχθεί ο ιός. Η εξασθένιση της ανοσίας σε συνδυασμό με την ανάδυση νέων στελεχών του ιού αποτελούν βασικούς παράγοντες που θα καταστήσουν τον ιό ενδημικό. Στις περιοχές που θα επιτευχθεί ανοσία αγέλης, θα υπάρχει κίνδυνος επιδημικών εκρήξεων, αλλά θα περιορίζονται γρήγορα λόγω του υψηλού βαθμού συλλογικής ανοσίας. Είναι πιθανό ότι ο ιός θα συνεχίσει να μεταδίδεται, αλλά εφόσον έχει αναπτυχθεί κάποια ανοσία μέσω φυσικής μόλυνσης ή εμβολιασμού, δεν θα υπάρχει κίνδυνος σοβαρής νόσου. Ο ιός θα θυμίζει ό,τι συμβαίνει τώρα με τα παιδιά που συνήθως προκαλεί ήπια ή ασυμπτωματική λοίμωξη.
Οι νέες μεταλλάξεις στο γονιδίωμα του SARS-CoV-2 είναι αναμενόμενες και αποτελούν μέρος του κύκλου ζωής του ιού, όπως συμβαίνει και με όλους τους ιούς. Η συσσώρευση μεταλλάξεων που προσδίδουν στον ιό χαρακτηριστικά που του προσδίδουν πλεονέκτημα επιβίωσης όπως το αυξημένο δυναμικό μετάδοσης μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση ενός νέου επικρατούντος στελέχους. Η πιθανότητα εμφάνισης νέων μεταλλάξεων είναι αυξημένη με την παρατεταμένη ιαιμία, δηλαδή την κυκλοφορία του ιού στον ανθρώπινο οργανισμό, η οποία παρατηρείται κυρίως σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό. Η συστηματική παρακολούθηση των κυκλοφορούντων στελεχών του SARS-CoV-2 είναι ιδιαίτερα σημαντική προκειμένου να υπάρχει στενή επιδημιολογική επιτήρηση. Η γονιδιωματική ανάλυση των νέων μεταλλάξεων μπορεί να προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη δυναμική εξέλιξης της πανδημίας και τον αναμενόμενο αντίκτυπο στα συστήματα υγείας των χωρών παγκοσμίως. Αυτή τη στιγμή στις μεταλλάξεις ανησυχίας σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας περιλαμβάνονται τα στελέχη Όμικρον, Δέλτα, Γάμμα και Βήτα του SARS-CoV-2.
Είναι πολύ πιθανό ότι τελικά ο SARS-CoV-2 θα εξελιχθεί όπως η γρίπη. Η γρίπη μεταλλάσσεται με ταχύτερο ρυθμό σε σχέση με τον SARS-CoV-2, επιτρέποντας στον ιό της γρίπης να διαφεύγει από το ανοσιακό σύστημα. Αυτό είναι και ο λόγος που τα εμβόλια γρίπης πρέπει να επικαιροποιούνται κάθε χρόνο. Παρόμοια και ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 μπορεί να διαφεύγει της ανοσίας που αναπτύσσεται από τη φυσική μόλυνση, και πιθανόν και τα εμβόλια, οπότε τελικά να υπάρχει η ανάγκη ετήσιου εμβολιασμού. Η χρονική διάρκεια της προστατευτικής ανοσίας μετά την τρίτη αναμνηστική δόση θα καθορίσει το ακριβές χρονοδιάγραμμα για τις επόμενες αναμνηστικές δόσεις.
Ουσιαστικά το τέλος της πανδημίας θα σηματοδοτηθεί από την επίτευξη ενός ισχυρού τείχους συλλογικής ανοσίας. Αυτό βέβαια απαιτεί τουλάχιστον το 80% του πληθυσμού να έχει αναπτύξει ανοσία είτε μετά από εμβολιασμό είτε κατόπιν φυσικής λοίμωξης COVID-19. Ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ ΔρΑντονι Φαούτσι πιστεύει ότι ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 θα γίνει ενδημικός όταν το επίπεδο των μολύνσεων είναι τόσο χαμηλό ώστε να μην έχει πλέον αντίκτυπο στις καθημερινές δραστηριότητες και στην κοινωνικο-οικονομική ζωή των ανθρώπων. Μπορούμε λοιπόν να επιστρέφουμε σταδιακά στην κανονικότητα, ενώ παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός των εμβολιασμένων καθώς και των εμβολιασμένων που λαμβάνουν αναμνηστικές δόσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι πολύ πιθανό ότι εντός του 2022 θα έχουμε επιτύχει ως κοινωνία ένα ικανό ποσοστό ανοσίας. Αξίζει ωστόσο να σημειώσουμε ότι η παγκόσμια ανισότητα στον εμβολιασμό είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που εμποδίζει τον τερματισμό της πανδημίας και την ανάκαμψη από τη COVID-19 διεθνώς, όπως τονίζει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Και αυτό γιατί νέα στελέχη του SARS-CoV-2 μπορεί να εμφανιστούν σε χώρες με περιορισμένη πρόσβαση σε εμβόλια και χαμηλό ποσοστό ανοσίας στον πληθυσμό και να εξαπλωθούν στον υπόλοιπο κόσμο. Επομένως, η συλλογική ανοσία για το τέλος της πανδημίας αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση πέρα από τα φυσικά σύνορα των κρατών.
Πηγή: Έντυπο «Περί Υγείας»