Θέλετε να γίνετε πιο δημιουργικοί;
«Ἄνδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον»
Το κάλεσμα της Μούσας, η αλλιώς η δημιουργικότητα είναι δύσκολη υπόθεση. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ravi Mehta, μπορούμε να δημιουργήσουμε περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν τις φυσικές δημιουργικές μας ικανότητες. Ο Ravi Mehta ερευνά τη δημιουργικότητα στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη σχέση μεταξύ της δημιουργικότητας και των αισθήσεων.
Τι είναι η δημιουργικότητα;
«Η δημιουργικότητα έχει να κάνει με την επίλυση προβλημάτων» λέει ο Mehta. Ο κοινός τρόπος επίλυσης ενός προβλήματος είναι απλά να κάνουμε ό, τι έχει δουλέψει και προηγούμενα. Όλοι έχουμε απαντήσεις που εφαρμόζουμε σε κοινά προβλήματα: συνταγές για γεύματα, ρουτίνες προπόνησης, διαδικασίες που ακολουθούμε για ξεκούραση και χαλάρωση.
Η δημιουργικότητα απαντάται όταν απομακρυνόμαστε από τη τυπική και συνηθισμένη συμπεριφορά μας. Ο Mehta επισημαίνει καθημερινά παραδείγματα: «Ξεχάσατε να αγοράσετε τα συστατικά για τη συνταγή του δείπνου σας, ανακαλύπτετε ότι τα παπούτσια σας είναι τρύπια ακριβώς πριν ένα σημαντικό ραντεβού, τι κάνετε; Αυτά τα προβλήματα απαιτούν δημιουργικότητα». Μια δημιουργική λύση πληροί δύο κριτήρια, λέει ο Mehta, «Πρέπει να είναι νεωτεριστική και πρέπει να αποδώσει».
Αν και δεν μπορούμε να «αναγκάσουμε» τον εαυτό μας ώστε να είμαστε δημιουργικοί, ο Mehta υποστηρίζει ότι η προσαρμογή του αισθησιακού μας περιβάλλοντος μπορεί να κάνει τη διαφορά: «Οι αισθήσεις μας είναι το μέσο που χρησιμοποιούμε για να αλληλεπιδράσουμε με τον κόσμο. Επομένως, η αλλαγή των εισροών στις αισθήσεις μας αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες και αυτό μπορεί να μας κάνει πιο δημιουργικούς».
Οι άνθρωποι είναι πλάσματα που υπόκεινται σε κανόνες. Γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε στις περισσότερες περιπτώσεις, και συνήθως το κάνουμε. Και για τα περισσότερα προβλήματα, το καλύτερο που πρέπει να κάνετε είναι να αναζητήσετε μια δοκιμασμένη και αληθινή λύση. Δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να εφεύρουμε έναν νέο τρόπο να φτιάχνουμε το κρεβάτι μας κάθε πρωί.
«Η δημιουργικότητα», λέει ο Mehta, «ουσιαστικά παραβιάζει τους κανόνες. Έτσι το ερώτημα είναι, πώς παραβιάζουμε τους κανόνες;». Μια τακτική είναι απλά να χαμηλώσετε τα φώτα. Μελέτη του 2013 διαπίστωσε ότι ο χαμηλός φωτισμός ενίσχυσε την απόδοση στις δοκιμές δημιουργικότητας, ενώ ο έντονος φωτισμός ήταν καλύτερος για εργασίες με γνώμονα τη λεπτομέρεια.
Ο Mehta εξηγεί ότι αυτό συμβαίνει επειδή ο χαμηλός φωτισμός κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο ορατοί από τους άλλους. Η αυξημένη ανωνυμία χαλαρώνει τη συγκράτηση των κοινωνικών κανόνων, κάτι που επιτρέπει στη δημιουργικότητα περισσότερη ελευθερία για να εκδηλωθεί, καθώς «Σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, κάνουμε πράγματα που κανονικά δεν θα κάναμε».
Το χρώμα επηρεάζει επίσης τη δημιουργικότητα. Σύμφωνα με τον Mehta, η αποτελεσματική τακτική είναι «Οτιδήποτε σε χαλαρώνει, σε γενικές γραμμές, σε βοηθάει να είσαι πιο δημιουργικός». Όταν αισθανόμαστε χαλαροί και ασφαλείς είναι πιο εύκολο να αναλάβουμε ρίσκα και να απομακρυνθούμε από τους κανόνες.
Σε μελέτη, ο Mehta και ο επιστημονικός συνεργάτης του Zhu, διαπίστωσαν ότι το κόκκινο χρώμα βλάπτει τη δημιουργικότητα. «Το κόκκινο μας ενεργοποιεί για να αμυνθούμε. Οι άνθρωποι σκέφτονται τον κίνδυνο, τη φωτιά, το αίμα και αυτό τους κάνει πολύ προσεκτικούς. Εάν οι τοίχοι σας είναι βαμμένοι με κόκκινο χρώμα, είστε προσεκτικοί και θα τα πηγαίνετε καλύτερα σε λεπτομερείς εργασίες όπως η διόρθωση κειμένων ή η συμπλήρωση του φορολογικού σας εντύπου» λέει ο Mehta.
Αντίθετα, «Τα μπλε χρώματα συνήθως κάνουν τους ανθρώπους να σκέφτονται ωραία πράγματα όπως τα αστέρια και τον ωκεανό. Όταν βρίσκεστε σε αυτόν τον χώρο, είστε ανοιχτοί για να αναλάβετε περισσότερους κινδύνους , και επομένως ανοιχτοί και σε περισσότερες ιδέες». Ωστόσο, σημειώνει ο Mehta, αυτά τα αποτελέσματα δεν είναι καθολικά. Αυτά τα χρώματα μπορεί να έχουν διαφορετικά αποτελέσματα σε άτομα που προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς.
Ένας άλλος τρόπος χαλάρωσης του τμήματος του εγκεφάλου μας που είναι προσαρμοσμένο στη ρουτίνα είναι να το “αποσπάσουμε”. «Όταν αποσπάται ελαφρώς από ένα πρόβλημα, ο εγκέφαλός σας συνεχίζει να εργάζεται πάνω σε αυτό και έρχεται με πιο δημιουργικές λύσεις», λέει ο Mehta.
Σε μια μελέτη του 2012( 2012 study) ο Mehta εξέτασε την επίδραση διαφορετικών επιπέδων θορύβου του περιβάλλοντος που καταγράφηκε σε ένα εστιατόριο. Η μελέτη διαπίστωσε ότι η σιωπή ήταν καλύτερη για εργασίες με λεπτομέρεια, αλλά ότι «ο μέτριος θόρυβος είναι καλύτερος για δημιουργικές εργασίες, με τα 70dB να είναι η χρυσή τομή».
Ωστόσο «Σε υψηλά επίπεδα, ο θόρυβος γίνεται αγχωτικός και στη συνέχεια ο εγκέφαλός σας σταματά να επεξεργάζεται οποιαδήποτε πληροφορία και χειροτερεύετε και στα δύο είδη εργασιών», αναφέρει ο Mehta.
Σε γενικές γραμμές, οτιδήποτε σας χαλαρώνει θα σας κάνει και πιο δημιουργικούς, οπότε είναι λογικό ότι μυρωδιές, γεύσεις και ευχάριστες πινελιές που έχουν αυτό το αποτέλεσμα θα σας βοηθήσουν να βρείτε νέες λύσεις. Ωστόσο, ο Mehta προειδοποιεί ότι η άμεση έρευνα σχετικά με τη σχέση μεταξύ αυτών των αισθήσεων και της δημιουργικότητας βρίσκεται ακόμη στα αρχικά της στάδια.
Όπως διαπίστωσαν ο Mehta και άλλοι ερευνητές οι γλυκές γεύσεις έχουν θετική επίδραση στη δημιουργικότητα. Ερμηνεύει αυτό το αποτέλεσμα με αναφορά στην ανθρώπινη εξέλιξη και την πολιτιστική ενίσχυση :«Η πρώτη γεύση που έχουμε από αυτόν τον κόσμο είναι γλυκιά. Το γάλα της μητέρας είναι γλυκό. Στη συνέχεια, σε όλη τη ζωή μας, υπάρχουν κέικ γενεθλίων και άλλες γιορτές όπου καταναλώνουμε γλυκά. Υποσυνείδητα, συνδέουμε τη γλυκιά γεύση με τη χαλάρωση και την ευτυχία, και αυτό ενισχύει τη δημιουργικότητα».
Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις ότι οι ευχάριστες μυρωδιές μπορούν να έχουν θετική επίδραση στη δημιουργικότητα καθώς και σε εργασίες που απαιτούν ψυχική επαγρύπνηση. Ωστόσο, ο Mehta λέει ότι αυτά τα στοιχεία δεν είναι απολύτως πειστικά αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα.
Τέλος, κάθε άγγιγμα που σας βάζει σε μια καλύτερη ή πιο χαλαρή διάθεση θα πρέπει θεωρητικά να βοηθήσει τη δημιουργικότητά σας. Και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ένα απλό άγγιγμα στον ώμο μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα ασφάλειας και άνεσης που οδηγούν τους ανθρώπους να αναλάβουν περισσότερους κινδύνους. Ωστόσο, λέει ο Mehta, το άγγιγμα είναι πολύ δύσκολο να μελετηθεί επειδή το νόημά του εξαρτάται τόσο πολύ από το περιβάλλον. Κάποιες κινήσεις μπορεί να είναι παρηγορητικές, αλλά «μερικές μπορεί να είναι εντελώς αδέξιες. Αυτό θα προκαλούσε μια εντελώς διαφορετική αντίδραση και θα έβλαπτε τη δημιουργικότητα».
Αφροδίτη Ντάικου